Urteak pasatu ahala, hasieran osatu izan ez genuen puzzlea osatu dugu azkenik. Grafitoak “faltsuak” direla diotenak, hain zuzen ere, polemika honetan dauden “faltsuak” haiek baino ez direla. Ostrakak egiazkoak zirela orain 6 urte bagenekien baina arrazoiak falta zitzaizkigun, gaiztakeria guztien atzean dagoen motiboa ez genekien zein zen,  baina astiro-astiro dena argituz joan da. Hauek dira 9 arrazoiak eta hiru postetan azalduko ditugu:

1. EHUko Letren Fakultateak Iruñako indusketa bereganatu nahi izatea

2. Joseba Lakarraren antzineuskararen teoria pikutara ez botatzea eta Mitxelenaren dizipuluak behar den mailarik ez izatea

3. Euskalduntze berantiarraren teoriaren amaiera

4. Hedabide batzuen jokaera: El Correo

5. EHUren kontrol mekanismoen falta

6. Euskaltzaindiaren jokaera

7. Aldundiaren, EAren eta gainerako alderdien jokaerak

8. Eliza katolikoaren ezkutuko eskuhartzea (Opus eta Vatikanoa)

9. Ate birakorrak (giratorioak)

1. EHUko Letren Fakultateak Iruñako indusketa bereganatu nahi izatea

Faltsukeriaren gurutzada hasi baino hilabete batzuk lehenago, Aldundiak indusketa honekin epe luzerako planteamendu bat lantzeko bilera bat deitu zuen eta, kasualitatez, Eliseo Gil ez zegoen gonbidatuen artean. Harrigarria ez!

Bai, indusketa hau Euskal Herriko garrantzitsuena da, lekuagatik, garai hartan Euskal Herriko hiririk populatuena izateagatik, eta diruagatik (baliabide ekonomiko gehien jasotzen zuen indusketa zelako). Eta zoritxarrez, horrek inbidia asko sortarazi zituen. Eta horregatik EHUko Arkeologia Saila hain interesatuta egon zen Eliseo Gil hemendik kanporatzen. Eta horretarako, ezinbestekoa zen Eliseo Gilek eskatu zuena ez egitea: datazioak eta kata kontrolatuak.

2013 eta 2014ko dirua kontuan hartuta,

1.700.000tik gora jaso du EHUk

Zentzu horretan ulertu behar da gertatutakoa:

- EHUko Letren Fakultateko hiru irakasle ostrakak egiazkoak direla esatetik faltsuak direla esatera pasatzea, hirurak aldi berean.

- EHU kideek Eliseo kanporatzen parte hartu ondoren haiek indusketaren ardura hartzea, askoz diru gehiago kobratuz baina lan gutxiago eginez (6 hilabete eta ez urte osoan lehen bezala).

- Julio Nuñezek hondeamakina sartzea dena suntsituz grafito gehiagorik agertu ez dadin, etab.

2. Joseba Lakarraren antzineuskeraren teoria pikutara ez botatzea eta Mitxelenaren dizipuluak behar den mailarik ez izatea

Joaquin Gorrochategui  hasieran ostraken egiazkotasunaren alde agertzea logikoa zen, ostrakak egiazkoak zirelako eta berarentzat horrek ez zekarrelako inolako arazorik.

Arazoa ordea Lakarrarentzat zen. Josebak azken urteotan antzineuskeraren teoria moldatu zuen, euskeraren historian Mitxelena baino atzerago eginez. Baina, ostraketako grafitoek bere teoria bertan behera uzten zuten eta, horregatik, eta Letren Fakultatean duen botere handia erabiliz, faltsukeriaren kanpainari hasiera eman zion.

Guk behin baino gehiagotan aipatu dugu Lakarraren meritua. Hau da, 30 urte hauetan, eta denbora asko da, bera izan da Mitxelena gainditzen saiatu den bakarra. Eta saiatzeagatik baino ez bada ere, aitortu egin behar zaio egindako ahalegina. Baina berak sortutako guztia balio gabe geratzen bada, bera izan behar zen lehenena hori aitortzen eta bide berriei ekiten eta ez, egin duen moduan, faltsuak direla esan eta Letren Fakultateko lankideekin batera faltsukeriaren montaje guztia antolatzen. Jokaera horrek, datazioak egiten direnean, bere prestigio eta lan profesionala, seguruenik, betirako deuseztatuko ditu.

Aipatu beharrekoa da Euskal Filologiako gainerako irakasleen jokaera: bere abizena euskeraz idaztea ere nahi ez duen Gorrochategui, Lakarraren beldur, atzera egin eta faltsuak zirela esaten hasi zen; Ricardo Gomez, blog guztietan Lakarrari babesa ematen, beraren argudio “sendoak” errepikatuz; gainerako irakasleak… non egon dira orain arte? Ez al dute ezer esatekorik izan?

Ahots anonimo bat egon da Lakarraren aintzineuskera kritikatuz: “La Filologia Vasca pese a Joseba Lakarra Andrinua”. Izenik ez duen eta estilo erabat lakarrianoa (hau da, erabat desegokia) duen txosten honetan argudio asko ematen dira Lakarraren lan filologikoak baliorik ez duela arrazoitzeko. Penagarria izan da izena agertu ez izana eta beste tonu bat eduki ez izana, berarekin, txosten gehiago izango genituelako ostraken defentsan. Egilea Euskal Filologiako irakasle bat ote da? Hona hemen horko testu bat:

“A fin de cuentas, cuando los inocentes arqueólogos desenterraron miles de piezas con grafitos en euskara lo que estaban haciendo, ni más ni menos, era enterrar todo el programa de Lakarra, y ello, afortunadamente, antes de que éste diera sus primeros pasos. Su nuevo paradigma reconstructivo, que ni es nuevo, ni es paradigma ni nada reconstruye, nacía muerto.”

Gogoratu behar dira ere Txillardegiren hitzak: “Gorrochategui eta Lakarra (hau batez ere) oker zeudek.”

3. Euskalduntze berantiarraren teoriaren amaiera

Esan beharra dago, eta nahiz eta Euskal Herrian jarraitzaile gutxi izan, Estatuko unibertsitateetako irakasle askok betidanik defendatu izan dutela euskalduntze berantiarren teoria. Eta hau pikutara doa Iruña Okako grafitoengatik. Izan ere, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako euskaldunak Akitaniatik eta Nafarroatik etorriberriak direla dioen teoria hau bertan behera geratu da euskaldunak Araban noiztik gauden errotuta ikusi dugunean.

Hala ere, teoria honen sustatzaileak indar berria hartzen ari dira, ETBren laguntzarekin egin duten “Vasconiako historia bat” pelikula lekuko. Historia etengabe desitxuratzen ari diren nabarristekin gutxi bagenuen, orain CAVistak sortu zaizkigu!