Aukeratutako etiketa ◊ EHU ◊

Fontes Linguae Vasconum aldizkarian(https://revistas.navarra.es/index.php/FLV/article/view/3652/2588) Irulegiko Eskuari buruzko hainbat ikerlek idatzitako ponentziak argitaratu dituzte, gehienak EHUko Letren Fakultateko irakasleek egindakoak. Laburbilduz, irakasle gehienek esaten dute Irulegiko Eskua ez dagoela euskeraz idatzita, ezta berarekin harremana duen beste hizkuntza batean.

EHUko irakasleen argudioak guztiz eztabaidagarriak dira. Adibidez, Lakarrak dioenean “ezinezkoa da hitz horrek zorion hitzari erreferentzia egiten dionik esatea… forma horiek guztiak Irulegiko pieza baino «berankorragoak» direlako”. Esan beharra dago Letren Fakultatean irakasten dena Mitxelena eta Lakarraren “teoriak” direla, antzinako idazkun oso gutxi izan ditugulako. Beraz, idazkun gehiago agertu ahala, teoria horiek moldatu ala zuzendu egin beharko dituzte eta ez esan, teoria horiengatik horren antzeko euskerazko testurik ezin dela izan.

Manterolak eta Mounol irakasleek Irulegiko “sorioneku” hitza “lekuine, eskuin eta aitoa hitzen bilakaera fonetikoaren ispiluan ikertu” dute, eta ondorioztatu dute “Irulegiko Eskuko lehen hitzak ez diola beste eredu horiek izandako bideari jarraitu”. Hizkuntza guztietan irregulartasunak daudela denok jakitun gara eta horregatik “zorioneku” hitza euskeratzat ez hartzea logikaren kontrakoa iruditzen zaigu.

Bestetik Mikel Martinez-Aretak dioenez “…ezin da zubirik eraiki Irulegiko Eskuan agertutako hizkuntzaren eta mende batzuk geroago agertzen den euskararen artean.” Baina ikerle askok Irulegiko Eskuaren interpretazio proposamenak euskeratik egin dituzte Orotariko Hiztegian oinarrituta. Kontua da sakon ezagutu behar direla euskalkiak “kebe” “hemen” esan nahi duela jakiteko, etab.

Azkenik, idazkunean zuloz egindako letren ondoan marra batzuk daudela eta, agian “zorioneku” ez duela jartzen eta bai “sorioneke” dioskute Velazak eta Gorrochateguik. Gure ustez, azken bertsioa -idatzi zena-, izan behar da balio behar duena: “sorioneku”. Eta idazkuna Marokon topatu izan balitz, agian irakurketa zalantzan jarri liteke, baina Euskal Herrian irakurketa hori zalantza jartzeak ez du intentzio onik.

Ikerketa batzuk ezagutzea ezinbestekoa da gai honi ikuspegi zabalagotik begiratzeko. Adibidez, “Euskaliberiar hitzak penintsula osoko hilarrietan” hitzaldian (http://euskerarenjatorria.eus/wp-content/uploads/2019/03/06-Mintegi.pdf) ikusi genuen I, II., III. mendeetan euskerazko ala iberierazko hitz asko agertzen direla penintsula osoan, Portugaleraino. Horiek irakaskuntza ofizialak bultzatu duen “eremu zeltiberikoan” agertu dira eta, beraz, zalantzan jarri behar dena da “zeltiberia” horren atzean zer dagoen: ATTA (Guadalajara, Portugal…), ATTAEGINA (Extremadura), AMMA (Portugal, Leon, Salamanca, Zamora…), AMOENA (Extremadura, Portugal…), LETONDO (Portugal, Soria…), EGUSCO eta EGUZCINI (Zamora), IBARRA (Extremadura), SESENCO (Soria)…

Hauek ez dira teoriak, ebidentzia zientifikoak baizik. Hauek ikusita, nola ausartzen dira esaten, hemen, euskera hizkuntza berria dela, edota zeltaz hitz egiten zela… zelta egiten omen zen eremu osoan (penintsulako mendebaldea) euskal ala iberierazko hitzez josita badago?

Baina ebidentzia zientifiko gehiago dago euskerak eta iberierak gauza batzuk partekatu zituztela esateko, ez soilik grafia, Irulegin bezala, zenbakiak adibidez. (https://www.youtube.com/watch?v=fTm0RATxAqY). Eta beraz, Irulegikoa euskaraz egotea guztiz normala dela. Orduña eta Ferrer irakasleek berretsi zutenez, iberierazko eta euskerazko zenbakiak leku beretik datoz. Horren aurrean, Lakarrak eta De la Hozek esan ziguten ezetz, ez dagoela loturarik. Zuk zer uste duzu? BAN, BIN, IRUR, LAUR, BORSTE-BORS, SEI, SISBI, SORSE, ABAR-BAR, ORKEI (HOGEI).

Baina ebidentziak ez dira amaitu, eta hor dugu Iruña-Veleia, hilabete hauetan, laugarren aldiz, eskabadoraz zenbait eremuren suntsipena jasan duen indusketa. Hor agertu ziren hitzek, 16 urte geroago, Europako laborategietan datatu gabe jarraitzen dute. 3.000 euro baino gutxiago balio duten proba zientifikoen bidez kedarra duten testuak, adreiluetanegosi aurretik idatzi diren testuak, letrak karbonatoz estalita dituzten hitzak datatu daitezke baina ez dute egin nahi eta ez dute utziko egiten, hainbat euskal filologoren teoriak eta euskalduntze berantiarra muturrez aurrera jausiko litzaiekeelako.

Esan beharra dago, une honetan borroka ideologiko handia dagoela. Estatu espainiarra, Academia de La Historia eta hemengo bere laguntzaileen bidez, gure hizkuntzari balioa kentzen saiatzen ari da (gehiena beste hizkuntzetatik hartu duela…) edota euskalduntze berantiarra zabaltzen (eskoletako liburuetan, ETBko dokumentalean…). Horren helburua euskera gutxiestea edota hizkuntza zapaltzaile gisa azaltzea da, delako zelta ordezkatu omen zuelako. Euskaldunok kontziente izan beharko ginateke eraso ezkutu honen irismena norainokoa izan daitekeen eta nortzuk ari diren bultzatzen.

Azkenik, Euskeraren Jatorriak urrian egindako bilkuran, Irulegiko Eskuari buruz jaso ditugun 17 interpretazio proposamenak erakutsi zirela gogoratu nahi dugu. Egile askok euskeratik interpretatzen dute, beste batzuk iberieratik eta baita bietatik ere, eta bat “zeltiberismotik”: http://euskerarenjatorria.eus/?page_id=41514

Ez, EHUko Letren Fakultateak ez digu “Zorioneku” lapurtuko Iruña-Veleia lapurtu nahi izan digun moduan!

Euskeraren Jatorria Elkartea

Berria

EHUk herri proiektu baterako asko eman dezakeelakoan idatzita daude lerro hauek…
Espainola da EHU? Nortasun Agiriak hala dio. Baina bertan matrikulatzen diren ikasle berrien erdiak baino gehiago euskal lerroan matrikulatzen dira (horrekin konforme ez, eta euskarazko matrikulazioa igotzeko kanpaina prestatzen ari da orain). Aurreko urtean 109 irakasle jubilatu ziren, eta 107 irakasle berri kontratatu, horietatik 104 euskaldunak. Goirizelaiak kargua hartu zuenean irakasleen %37 ziren euskaldunak, eta utzi zuenean, %54. Aginte organo nagusia den Gobernu Kontseiluko bileretan euskara gehiago egiten da gaztelania baino.

…

Gure erantzuna

Enrike Lopez EHUtik kaleratu zuten irakasleetako bat da, funtzionarioa izateari uko egin ziolako. Durangoko Azokan eskuorri hau banatzen egon zen. Bere ustean funtzionarizazio bideak EHUren galbidera eraman du: autokritika falta, segidismoa, Espainiarekiko lotura handitzea… Iruña-Veleian egindako triskantzan edo ETBren Euskalduntze Berantiarraren erasoaren aurrean EHU isilik egotean Enrikek aipatutako akats guzti horiek batera ikusten dira:

(salbuespen onak daude EHUn, irakasle onak eta konprometituak, baina joera orokorra ez doa Euskal Herriaren interesen alde)

Iñaki Goirizelaia: Iruña-Veleiako ondarearen hondamenaren arduradunetako bat

EHUko Letren Fakultateko Arkeologia Saila Iruña-Veleiara sartu berria zenean eta hondeamakinez sektore oso bat suntsitu zuenean, zur eta lur geratu ginen. Ezin genuen sinetsi. Arkeologia Sailak gure altxor handienekoak suntsitzea!

SOS Iruña-Veleia grabatutako bideoa zabaltzen hasia zen. Euskeraren Jatorriak gutun bat prestatu eta EHUko Fakultate guztietako arduradunei bidali zien, baita Iñaki Goirizelaia errektore jaunarekin bilera bat eskatu ere. Ez zigun onartu.

Geroago beste eskaera bat egin eta ukatu zigun baina 4 urte geroago, elkarrizketa eskatu eta Goirizelaiarekin eta Arabako Campuseko errektoreorde berria zen Javier Garaizarrekin batzartzeko aukera izan genuen.

Jarrera adeitsua izan zuten. Guk Arkeologia Sailak egindako suntsiketaren argazkiak erakutsi genizkien, grafitoak egiazkoak izan daitezkeela dioten txotenen berri eman genien, Eliseori EHUk datazioak eta katak ukatzean EHU zientziaren aurka ari zela, XXI. mendean horrela jokatzea onartezina zela…

Baina horma baten aurrean egon izan bagina bezala. Ez zuten ezertxo ere egin, aitzakia hauxe izan zen: Fakultate bakoitzaren eskumenen barruan sartzen zelako eta ez zirela inor inoren esparrutan sartzeko. Guk zera erantzun genien: besteen esparruan ez dela sartu behar ezer desegokirik egin arte. Egindako suntsiketa edo datazioak ukatzea gauza egokiak baziren, akabo.

Beste pasarte negargarria San Juan komentuarena izan zen. Pentsaurrekoan Urreztarazu errektoreordea, Lamarain diputatua eta Nuñez zeuden eta eman zuten albistea egunkari guztietan agertu zen: EHUk komentuaren aztarnen kokapena topatu du. Hori orain dela 300 urte jakina zen baina egunkariei kriston gezurra esan eta EHUk ez zuen zuzendu eta Nuñez espedientatu.

Geroago, 2015eko azaroaren 19an, Lurmen kaleratzearen 7. urteurrenean EHUk ikasleek guri eskatuta egin nahi zuten hitzaldia  debekatu zuten, prozedura akats bategatik. Iñaki Goirizelariaren idazkariari esan genion zentsura hori kentzeko baina kasurik ez. Aurreikusi zen gelan ezin genuela eman esan ziguten, segurtasunekoak sarreran jarri zituzten, baina azkenean eman egin genuen, Fakultateko sarreran. Suntsiketa bi egitea, gezurra esan eta goikoek babestea, zentsura… noraino heldu diren! Euskal Herriko Unibertsitatea, kasu honetan, Espainiak Euskal Herrian duen Unibertsitate bihurtu dute!

Iñaki Goirizelaiari eta Yolanda Barcinari merezi duten domina emango diegu: Euskal Herriaren ondarearen suntsitzaileen kalabaza saria.

Suntsiketa bi, San Juanen gezurra eta hitzaldia emateko zentsura gertatu direnean EHUn egon diren arduradun arduragabeak

EHUren webgunean badago kontratuen berri ematen duen atala atzo adierazi genuen moduan. Kontratu horiek EHUk kanpoko enpresa eta erakundeekin egiten dituenak dira. Hemen ikusi daitezke: EHU-Kontratuak

Azterketa orain dela bi hilabete egin genuen eta agian kontraturen bat gehiago agertu bada datuak une honetan erabat zehatzak ez dira baina ekainean hauek ziren datu nagusiak:

EHUko webgunean dauden kontratuen epea: 2007-2011

Proiektuak guztira: 54

Arkeologiaren alorrean Agustin Azkarateri esleitutako proiektuak EAEn: %91

Kontratuetako guztirako diru kopurutik Agustin Azkarateri esleitutakoa: %73

Arkeologiaren alorrean Agustin Azkarateri esleitutako diru kopurua EAEn: %98 (1.814.493€)

Hau da, arkeologia alorrean Agustin Azkaratek monopolioa duela esango genuke, berarentzat arkeologia eta ondare arloan egiten diren kontratuen %91 eta diruaren %98 joaten direlako. Horrez gain, EHUk dituen kontratuen diruaren %73 berak kudeatzen du. Hau onargarria al da?

Eta, bitxia bada ere, EHUko Julio Nuñezen eta Aldundiaren arteko kontratua ez da zerrenda horretan agertzen. Beste motatako kontratua zen? Zein kontratu mota?

Hona hemen datuen azterketa

Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedrak Europan hitz egiten diren hizkuntzei buruzko jardunaldia burutu du eta sortu berri duen Europako Hizkuntzen mapa berria aurkeztu du. Europako hizkuntzen mapa berriak 91 hizkuntza biltzen ditu, baina ez dira mintzatzen diren guzti-guztiak, hurbilketa bat da. Europan hiztun gehien dituen hizkuntza errusiera da, 130 miloi gutxi-gora-behera, eta hori Europan, soilik. Bigarren gehien hitz egiten dena alemana da, 91.600 000 hiztunekin, gutxi-gora-behera. Aldiz, hiztun gutxien dituen Europako hizkuntza livoniera da, 40 bat hiztun daude, baina ez da haien lehen hizkuntza. Letonian dago. Bestalde, Europa osoan dagoen estatu elebakar bakarra Islandia da; eta Samiera, ostera, 4 estatu ezberdinetan hitz egiten da.

Azkue Fundazioa

Naiz

Iruña-Veleiako grafitoek dagoeneko gauza gehiegi aldatu dituzte: euskeraren egonkortasun maila handiagoa frogatu dute, Mitxelenaren artikuluaren teoria deuseztatu dute, Euskal Herriko latin arrunta ezagutzera eman digute, euskalduntze berantiarren teoria hankaz gora jarri dute, kristautze prozesua aurreratu dute ia Erromakoaren aldi berera… Gauza gehiegi hemengo establishment unibertsitarioarentzat eta Vatikanoarentzat. Horregatik, grafitoen sekulako altxor hori lurperatzeko asmoz, hemengo kastak orain zortzi urte faltsukeriaren bertsio ofiziala asmatu zuen.

Bertsio ofizialean oinarrituta, Arabako Foru Aldundiak Eliseo Gil eta Lurmen kanporatu zituen eta haien lekuan kanporatzen lagundu ziotenak jarri zituen: EHUko Arkeologia Saila, Euskal Filologia Sailaren laguntzarekin. Sei urte pasatu dira eta erakutsi duten gauza bakarra aldare baten oinarria izan da.

Horrez gain sektore oso bat hondeamakinaz hondatu zuten antzeko grafitorik ager ez zitezen… Eta orain, abenduan, Nuñezek, Azkaratek eta EHUko Arkeologia Sailaren beste batzuek beste ingurune oso aberatsa suntsitu dute: Errosetoien etxearen albo bat, hainbat grafito, horietako batzuk euskeraz, topatu zituzten lekuaren ondoan. Hormak eta bertako estratigrafia guztiak suntsitu dituzte beste hondeamakina batez. Hori guzti hori Ramiro Gonzalez Diputatu Nagusiaren onarpenarekin eta EHUko Iñaki Goirizelaiaren onespenarekin.

Lurmenek, ordea, 6 urteko epe berean 1.000 zeramika baino gehiago topatu zituen, horietan 400 grafito eta ehunka marrazki zeudelarik, lau ingurune garrantzitsu berreskuratu zituen, 290 zundaketa egin zuen… historia garaikidearen euskeraren altxor handiena topatu zuten.

Faltsukeriaren bertsio ofiziala ez da berdina izan 8 urte hauetan eta adabakiak jartzen joan izan dira denboran zehar, ahalik eta sinesgarritasun gehien emateko. Baina, esaerak dioen moduan, gezurtia herrena baino errazago harrapatzen da:

Hasierako filtrazioak. Herritarrak faltsukeriaren alde kokatzeko, izenik gabeko filtrazioak egon ziren prentsan eta interneten. Horietan hizkuntzalaritzaren ikuspuntutik grafitoak faltsuak zirela aipatzen zuten. Hau da, honelako gai arkeologiko batean arkeologoei eta datazioak egiten dituzten arkeometrei hitza eman beharrean hizkuntzalariei eman eta onartzen zitzaien. Mundua alderantziz!

Descartes eta osagai modernoa. Geroago, 2008ko azaroaren 19an, ostrakak faltsuak zirela ebatzi zuten gehien bat EHUko Letren Fakultateko irakaslez osatutako Adituen Batzordeak eta Arabako Foru Aldundiak,  besteak beste Descartes agertzen zelako eta osagai moderno bat aurkitu omen zutelako.

Eliseo Gilek hurrengo egunean bi datu horiek gezurtatu zituen. Batetik Descartes ez zela agertzen, Miscart baizik eta bi hilabete geroago, argazkiak publiko egin zirenean, arrazoi zuela ikusi genuen.

Bestetik osagai moderno hori apurtutako zeramika zatiak itsasteko kolarena zela erantzun zion Juan Manuel Madariaga EHUko irakasleari. Ez zekien, antza, zeramika zatiak apurtuta agertzen direla indusketatan eta itsatsi egin behar izaten direla. Eliseok argitu zuenean, Madariagak bere txostenetik puntu hori kendu zuen Aldundian ofizialki sartu zuenean.

Hau da, ostrakak eskarmentu handiko arkeometriako laborategietara bidali beharrean, faltsukeria bultzatuko zuen unibertsitateko “lagun” bati eman zioten analitikaren bat egiteko enkargua.

Descartes ala Miscart?

Txosten grafologikoa. Geroago, Descartes eta osagai modernoarena pikutara joan zitzaienez, bi egunkarietan filtratutako artikuluen bidez grafitoak faltsuak zirela frogatzen saiatu ziren, txosten grafologiko batek zioelako.

Ros M. Frankek horri erantzuteko egin zuen txostenean eta geroago agertutako beste artikuluetan ikusi zen erabat oinarri gabekoa zela akusazio hori. Gainera, jakina da grafologia paperean egindako idazkunetarako baliagarria izan litekeela baina ez euskarri gogorretan, zeramikak bezalakoetan. Orain Ertzaintzaren arabera, grafologiaren txostenak ez du ezertarako balio. Hau haiek inpartzialak direla erakusteko egin dute, epaileak txosten hori errefusatu egingo zuela bazekitelako. Baina ez dira inpartzialak, ez.

San Juan komentua. EHUko Arkeologia Sailak Lurmenek baino hobeto egiten duela lan irudikatzeko, orain dela 3 urte San Juan komentuaren aztarnak aurkitu zituztela baieztatu ziguten egunkari guztietan orrialde osoak betetzen zuten bertsio ofizialaren aldekoen albisteek. Gezurra zen, orain 300 urte jadanik kokapena ezaguna zelako. Tamalez, bertsio ofizialak ondo funtzionatu zuen, hurrengo egunean hori ez zela egia egunkari bakarrak jaso zuelako.

Instituto del Patrimonio Cultural Españoleko Navarroren txostena. Orain bi urte bertsio ofiziala indartzeko adabaki berri batekin etorri zitzaizkigun: ostrakak faltsuak zirela erabat baieztatu ziguten osagai moderno gehiago aurkitu zituelako Ertzaintzak gomendatutako Madrileko laborategi bateko ikerle bakar batek: Navarro jaunak. Beti bezala, El Correoko filtrazio batez zabaldu zuten berria.

Gero, txostena ondo irakurrita, ikusi genuen osagai moderno horiek azaletan agertzen zirela, ez idazkien barrunbeetan. Beraz, Navarrok frogatua duena da  ostrakak txarrantxa “modernoez” garbitzen direla! Hau aurkikuntza hau!

Gainera, Navarrok lehen Madariagak aurkitu ez zituen osagai batzuk topatu zituen grafitoetan. Hau da, grafitoak manipulazio gehiago jasaten ari omen dutela dirudiela. Hau onartezina da, grafitoak Epaitegian egon beharrean auzi honetako alderdi batek –akusatzailea den Aldundiak- dituelako eta ondorioz, zaintza katea hasieratik apurtuta dagoelako. Edward Harrisek honen berri izan zuenean zera esan zuen: bere herrialdean gai hau hurrengo egunean artxibatuta egongo zen, zaintza katea apurtzeagatik.

Ertzaintzaren txostena. Beste filtrazio baten bidez, oraingo abenduan, El Correok bertsio ofizialaren azken adabakia jakinarazi digu: Ertzaintzarentzat ostrakak faltsuak dira. Baina, txostena irakurrita, ez digute azaltzen zergatik, nola eta noiz egin ziren eta ez dute froga bat ere eman. Polizi ikerketa lana egin beharrean (froga zientifikoak…), eleberria dirudien txostena egin dute. Eta duten “froga” bakarra orain bi urte haiek gomendatutako Madrileko Instituto del Patrimonio Cultural Españolek egindako zeramiken gainazalen azterketa izan da, Madariagak egin zituen analitiken 2. bertsioa dirudiena.

Hain zuzen ere orain, faltsutzat emandako testu gehienak antzeko indusketetako testuen datu baseetan… agertzen direla ikusi dugunean.

Hain zuzen ere orain, Edward Harrisek, arkeologia modernoaren sortzaileak, frogarik gabe arkeologoak horrela inputatzea eta auditoriak eta datazioak egin gabe egotea, munduan beste kasurik ez duela ezagutzen esan digunean.

Hain zuzen ere orain, altxor bat dugula dakigunean Euskera-Veleiako 400 grafito horiei esker euskeraren errekorrak 8 mende aurreratu duelako Hegoaldean: Donemiliagako (San Millan de la Cogolla) XI. mendeko 6  hitzetatik Iruña-Veleiako III., IV. eta V. mendeetako euskerazko 70 hitzetara: senide, pertsona eta leku izenak, adjektiboak, aditzak, Gure Aitaren hastapena…

Bitartean, noski, Eliseo Gilek eskatu zituen laborategi ospetsuetan 100 grafitoen datatzeak eta kata kontrolatuak egiteak, 8 urte eta gero, egin gabe jarraitzen dute. Izan ere, datazioak egingo balituzte, ondotxo dakitenez, egiazkoak direla erabat frogatuko litzateke eta euskerari buruzko betiko apunteak aldatu beharko lituzkete eta indusketan duten negozioa galduko lukete: EHUk 6 urte hauetan 1.700.000 euro baino gehiago kobratu du eta harresian “zementuzko” bloke batzuk jarri eta aldare baten oina baino ez digute erakutsi!

Aski da! Itzul dadila zientzia Iruña-Veleiara eta dauden interes ekonomiko, akademiko eta vatikanistek ospa egin dezatela. Izan ere, hemen gezurrezkoa den gauza bakarra… haien bertsio ofiziala da.

Euskeraren Jatorria

Berria egunkarian gaur Arabako kultura diputatua den Igone Martinez de Lunari egin diote elkarrizketa.

Bertan ikusten denez, diputatuari bost axola zaio gaia argitzea, bost axola zaio Eliseo Gil errugabea bada ere horrela egotea, bost axola zaio Aldundiak Eliseo inkulpatzeko alperrik gastatu zituen txosten grafologikoen 70.000 euro sastarrera joan izana.

Igonek dio instrukzio fasea amaitzea nahi duela. Baina nola amaituko da datazioak egin gabe badaude? Orain bi urte Aldundiaren, Lurmenen eta Epaitegiaren artean adostutako datazioak ziren aukera bakarra gai hau zientifikoki argitzeko. Epaitegiak ez ditu egin nahi izan. Eta oraingo Aldundiak nola nahi du Epaileak ezer erabakitzea proba zientifikoak egin gabe badaude? Nola da posible diputatu berriak hori esatea?

Baina burua non kokatu duen argi dago. 2015ean EHUri beste dirutza pilo bat eman dio bere lana jarrai dezan: suntsitzen jarrai dezan. Orain Domus Antieclesiaren txanda izan da. Erlijio arloko pieza zoragarrienak topatu ziren lekuan hondeamakina sartu dute berriro Nuñezen mertzenario arkeologikoek. Eta Igone eta Ramino Gonzalezen onespen, diru eta txaloekin.

Nafarroako Iruñean UPNk Gaztelu plaza suntsitu zuenenean, hemengo gehienok ados geunden: Euskal Herriaren kontra ari dira. Baina hemen, alderdi abertzaleen babesa duen Aldundiak gauza bera bigarren aldiz egin duenean denok isilik! Ze eskasak garen!

Esaera famatuak dioen moduan: Jainkoa libra nazazu nire lagunengandik, nire arerioengandik ni neu libratuko naizelako.

Berria Arabako Foru Aldundiak Iruña-Veleia zela-eta hasitako auzibidea hortxe dago oraindik. Nola dago kontu hori?

Kultura diputatu izendatu eta lehen irteera Iruña-Veleiara egin nuen. Ikusgarria da aztarnategia. Auzipean egoteak eragin txarra izan du. Gure nahia da lehenbailehen instrukzio fasea amaitzea, eta epaileak ebaztea. Ebaztea gauza bat, bestea, edo dena delakoa.

Dena den, auzibideak iraun bitartean, lanean segitu dute.

Zuzendaritza plan bat dago 2020. urtera arte. Auzibideak estali egin du aztarnategia. Itzal beltz batek inguratu du. Uste dugu han ateratzen ari diren datuak helaraztea garrantzitsua dela. Ematen du baztertuta dagoela, baina ezagutarazi behar dugu gure ondarea arabarron artean, eta arlo zientifikoan ere bertako datu eta emaitzak zabaldu behar ditugu.

…

“auzibideak estali du aztarnategia” -Aldundiak neurrira enkargatutako txosten grafologikoek, Eliseoren kontra auzia zabaltzeko balio izan zuten. Beraz, haiek arrazoi gabe sortutako auzia da, haien erru osoa izan da.

“arlo zientifikoan” –> zienzia aipatzeko ausardia du Igone suntsitzaileak!

“Itzal beltz batek inguratu du”-> Aldundiaren eta EHUko Arkeologia eta Euskal Filologiako irakasle batzuen itzal beltza, alajaina!

Azaroaren 19an, ostegunean Letren Fakultateko sarreran (barruan) jarri ginen, EHUk zentsuratutako hitzaldia emateko asmoz. Dekanordea etorri zen bertan ezin ginela egon esateko. Bertan jarri genuen kartoizko hondeamakinako pala kentzeko eskatu zigun, bertan “Arkeologia Saila” ezabatuta eta bere ordez “Eraispenak” agertzen zelako. Berehala kendu genuen. Beste gela bat utzi zigutela esan zigun baina zein gela eta zein ordutan galdetzean isildu zen (ez zen egia).

Gero dekanoa etorri zen. Prozedura ez genuela ondo bete esan zigun baina guk azaldu genion baietz eta gainera Goirizelaiaren idazkariarekin eta beraren bidez Arabako Campuseko erretoreordearekin hitz egin genuela gai hau konpontzeko, arazorik ez genuelako nahi eta Unibertsitaterako (ez soilik guretzat) zentsura hau erabat desegokia zelako. Negoziatzen saiatu ginela eta ukazioa erabatekoa izan zela. Orduan, bertan geratzea utzi zigun (hau benetan eskertu  nahi diogu) irakasleen aipamen pertsonalik egiten ez bagenuen. Orduan onartu genuen eta karteletan zeuden aipamenak estali genituen. Banatzen ari ginen orrian Nuñez ere agertzen zenez, hori banatzeari utzi genion Fakultate barruan.

13:15ean hitzaldia hasi zuen. 25 lagun egon ginen. Giroa piskat arraroa zen, sarrera nagusian, batzuk bi jezarlekuan eserita, batzuk eskaileretan eta beste izan zen, etorritako askok hitz egin zutelako eta ikuspegi bietatik gainera. Ordu eta erdi iraun zuen.

Hitzaldia baino lehen irakasle batzuekin hitz egin ahal izan genuen. Txarto iruditzen zitzaien Fakultateari egiten diogun kritika orokorra, bide ofizialetik aurretik ezer eskatu edo bideratu gabe. Lehenengoan arrazoia zuten, Letren Fakultatean euskal filologia eta historia-arkeologia egoteaz gain, beste karrera batzuk ere badaudelako. Horretan arrazoi zutela  esan genien eta barkamena eskatu behar dugu eta aurrerantzean gai hau zaindu, Iruña-Veleiako ondarearen suntsipenarekin eta grafitoen difamazioarekin zerikusirik ez dutelako.

Egia ez dena da laguntza eskatu ez dugula. Orain 4 urte errektorearekin bilera eskatu eta ez zuen batzartu nahi izan. Orain dela 3 urte eta berdin. Orain 2 urte berriz eskatu eta onartu zigun. Bileran Goirizelaia eta Arabako Campuseko errektoreordea Javier Garaizar egon ziren. Fakultate bakoitzak autonomia osoa duela esan ziguten eta haiek ezin zirela hor sartu.

Erantzun genien ezetz, gai hau Fakultatetik harago zihoala sistema zientifikoaren kontra ari zirelako. Izan ere estratigrafiak grafitoak erromatar garaikoak direla dio (auditatu daiteke baina ez dute egin); arkeometriak grafitokoak noizkoa diren esango liguke (baina datazioak egitea debekatu dute); azkenik,  kata kontrolatuek erakutsiko ligukete ea antzeko zerbait ateratzen den ala ez (baina horiek egitea ere debekatu dute).

Azkenean balantzea positibotzat jotzen dugu: bertsio ez-ofiziala eskaini genien eta zentsura, erdizka bada ere, gainditzea lortu genuen.

Langraizeko Auzo Etxean bildu gara gaur 12:00etan euskal kulturarako eta euskerarako egun lotsagarria gogoratzeko: Lurmen Iruña-Veleiatik kanporatu zuten eguna. Bertan zazpi urte hauetan lortutakoa aipatu da: grafitoak betiko ez lurperatzea eta gaia ahaztea, Nuñezen hondeamakinaz indusketa osoa suntsitzeko asmoa gelditzea,  eztabaida zientifikoa sustatzea, jende asko Aldundiak eta Adituen Batzordeak parte hartu zuten jarreraz konturatzea, aditu asko alde jartzea, udan egindako bisitekin pertsona asko indusketa eta gertatutakoa ezagutzea, etab.

Baina oraindik falta zaiguna asko da: datazioak egin eta gaia betiko argi geratzea, ondare hau ondo hedatzea, etab. Beraz, indarra hartu eta lanarekin jarraitu behar dugu egiaskotasuna zabaldu arte. Asko dugu jokoan: Euskal Herriko historia eta filologia irakasteko Iruña-Veleia lurperatu nahi izan duten irakasleak baino jende zintzoagoa egotea.

Jose Ignacio Vegas Aranburu Arabako arkeologoak gogoratu du Iruña-Veleian nola hasi zen lanean Eliseo orain urte asko bere eskutik. Gogoratu du ere Eliseo baino lehenagoko zenbait indusketatan grafito batzuk agertu zirela eta ea horiek zergatik egiazkoak izan behar ziren eta geroagokoak ez…

Ekitaldiaren amaieran Eliseo Gilek, Idoia Filloyk eta Jose Ignacio Vegasek opari bana jaso dute, arkeologiaren eta euskal kulturaren alde egindako lanagatik.