Aukeratutako etiketa ◊ Gasteiz ◊

Berria egunkarian Geu Gasteizen antolatuko duen bisita gidatu bati buruzko elkarrizketa dago:

…

Bisita gidatua prestatu ahala, pasarteren batek atentzioa eman al dizu?

Agian, prestatzen hasi aurretik, pentsatzen nuen Gasteizen ez dela euskara erabili denbora luzean; beste askok pentsatzen dute hori. Dena den, ikusi dut beti erabili izan dela euskara, beti egon direla lekukotzak, eta jendeak beti erabili izan duela. Horrekin badaude hainbat pasadizo…

Adibidez?

1869. urtean, Henry Stanley esploratzailea Gasteizera etorri zen. Idatziz jaso zuen nola, hirira heltzean, jende pila bat ari zen euskaraz hotelen izenak iragartzen. Horrek atentzioa ematen du, ez baitziren gazteleraz, euskaraz baizik. Hau da, askok pentsatzen badute ere garai horretan euskara desagertuta zegoela, orduan guztiek hitz egiten zuten.

Hainbat galdera erantzungo dituzu etorkizuneko bisita gidatuan, baina… zergatik Gasteizko bi izenak?

Garai batean, Goiuri jauregia dagoen lekuan, herri txiki-txiki bat omen zegoen. Haren izena Gastehiz zen, h tartekatuarekin. Gerora, Nueva Victoria hiria bihurtu zen, eta, azkenik, Vitoria. Labur-labur azaldu dut, baina horregatik ditu gaur egun bi: Vitoria, eta Gasteiz, garai bateko herria gogora ekarrita.

Eta euskarazko lehen hiztegia Gasteizen egin zuten?

1562. urtean, euskara-gaztelera hiztegia egin zuten, 6.000 hitzekin: Dictionarium Linguae Cantabricae. Zenbaitek diote hitz horiek Gasteizen bildu zituztela.

…

Gasteiz toponimoaren esanahiari buruz proposamen etimologiko batzuk badaude. Bestetik, “Vitoria” izenaren proposamen gehiago ere badago, “Nueva Victoriaz” gain. Jabier Goitiak azaldu zuenez, bere ustean hiru herrixka zeuden garai batean han: goikoa -alde zaharrekoa- (Gasteiz) eta gero urixka bana bi hezegune nagusien alboetan, Salburuan eta Lakuan, ez oso bananduak bata bestetik eta hortik agian Bi-uria -> Bi-t-uria. Izan ere toponimo gisa “Uria” asko erabiltzen da, hitza soltean zein hitz konposatuetan.

Hau da, Gasteiz goiko aldea eta Bituria beheko aldea izendatzeko erabiliko ote zen.

Egunak eta lekuak

Maiatzak 2, astelehena, Koldo Mitxelena aretoan, hitzaldia eta erakusketa

Maiatzak 6, ostirala, Langraizeko Auzo Etxean, hitzaldia eta erakusketa

Maiatzak 7, larunbata, Gasteizko Europa Jauregian: biltzarra goizez eta arratsaldez

Maiatzak 8, igandea, Iruña-Veleiako indusketan, bisita gidatu berezia

Maiatzak 9-12, astelehenetik ostegunera, erakusketa Langraizeko liburutegian

Maiatzak 13, ostirala, erakusketa Langraizeko J.M. Barandiaran Eskolan

Ia hamar urte dira Iruña-Veleiako aurkikuntzak aurkeztu zirela (400 grafito baino gehiago, arkeologoek berezitzat joak), eta ia zortzi  Batzorde Zientifiko Laguntzailea deiturikoak faltsutzat jo eta Arabako Foru Aldundiak  Lurmeneko arkeologoak auzibidean jarri zituela.

Benetakoak/faltsuak eztabaidak bereganatu du auzia egun beltz haietatik gaur arte.  Kontua da harrezkero gaira hurbildu eta grafitoak sakon aztertu dituzten ikerle guztiak ondorio berdinera heldu direla: grafitoak ezin direla faltsuak izan. Une honetan benetakotasunaren aldeko hogei txosten baino gehiago irakur daitezke, hainbat herrialdetako ikerleek sinaturikoak.

Grafitoek bere baitan duten altxor arkeologikoa, historikoa eta linguistikoa aztertzea eta azaltzea izango da  bigarren biltzar honen helburua. Latinezko eta euskarazko testuak, sinbologia eta ikonografia kristaua, eguneroko bizitzako irudiak eta abar. Garrantzi berezia dute euskerazko grafitoak, testuinguru propioan agertutako lehen hitzak eta esaldiak izateagatik eta filologia eta historia aldetik duten interesarengatik.

Iruña-Veleia_2-Biltzarra_2-Congreso

Iruña-Veleiako 2. Nazioarteko Biltzarra: Europako altxor arkeologikoa, linguistikoa eta historikoa – Maiatzak 7 – Europa Jauregia- Gasteiz

Ia hamar urte dira Iruña-Veleiako aurkikuntzak aurkeztu zirela (400 grafito baino gehiago, arkeologoek berezitzat joak), eta ia zortzi  Batzorde Zientifiko Laguntzailea deiturikoak faltsutzat jo eta Arabako Foru Aldundiak  Lurmeneko arkeologoak auzibidean jarri zituela.

Benetakoak/faltsuak eztabaidak bereganatu du auzia egun beltz haietatik gaur arte.  Kontua da harrezkero gaira hurbildu eta grafitoak sakon aztertu dituzten ikerle guztiak ondorio berdinera heldu direla: grafitoak ezin direla faltsuak izan. Une honetan benetakotasunaren aldeko hogei txosten baino gehiago irakur daitezke, hainbat herrialdetako ikerleek sinaturikoak.

Grafitoek bere baitan duten altxor arkeologikoa, historikoa eta linguistikoa aztertzea eta azaltzea izango da  bigarren biltzar honen helburua. Latinezko eta euskarazko testuak, sinbologia eta ikonografia kristaua, eguneroko bizitzako irudiak eta abar. Garrantzi berezia dute euskerazko grafitoak, testuinguru propioan agertutako lehen hitzak eta esaldiak izateagatik eta filologia eta historia aldetik duten interesarengatik.

Maiatzak 5, osteguna, Donostia

19:00: Hitzaldia Donostian. Juan Martin Elexpuru eta Koenraad Van den Driessche: Nuñezen ‘Aro Berria’: txikizioa eta ilunpea

Erakusketa. Iruña-Veleia: Europako altxor arkeologikoa, linguistikoa eta historikoa. Sarrera librea

Maiatzak 6, ostirala, Langraiz

19:00: Hitzaldia Auzo Etxean. Miguel Thomson: La controversia sobre la autenticidad de los grafitos de Iruña-Veleia: una perspectiva científica. Juan Martin Elexpuru: Nuñezen ‘Aro Berria’: txikizioa eta ilunpea Erakusketa. Iruña-Veleia: Europako altxor arkeologikoa, linguistikoa eta historikoa. Sarrera librea

Maiatzak 7, larunbata, Gasteizko Europa Jauregia

09:15 Harrera eta akreditazioa

09:30 Agurra eta Biltzarraren aurkezpena

09:45 Altxor arkeologikoa.  Eliseo Gil Idoia eta Idoia Filloy

10:45 Atsedenaldia

11:15 Altxor linguistikoa: euskera eta latina. Juan Martin Elexpuru, Alicia Satue, Mapi Alonso, Luis Silgo, Mikel Urkola

13:15 Mahaingurua: arkeologia-hizkuntzalaritza

14:15 Bazkaria

16:00 Erakusketa: egile bakoitzak erakusketan nabarmendu duen “altxorra” azalduko du

16:30 Altxor historikoa: Koenraad Van den Driessche, Miguel Thomson, Antonio Colmenero, Mikel Larrañaga

18:00 Komunikazioak: Ulrike Fritz, Jon Nikolas, Antonio Arnaiz, Antton Erkizia

18:40 Atsedenaldia

18:50 Nola askatu Iruña-Veleiako korapiloa:  Patxi Zabaleta, Eliseo Gil eta Idoia Filloy (Lurmen), Maritxu Goikoetxea (SOS Iruña-Veleia), Iñigo Ilarramendi (Martin Ttipia) eta Patxi Alaña (Euskeraren Jatorria)

20:10 Amaiera

Maiatzak 8, igandea, Iruña-Veleiako indusketan

10:45 Bisita gidatu berezia Iruña-Veleiako indusketara: euskera, latina, ikonografia…  Sarrera librea

14:00 Bazkaria (aukeran)

Maiatzak 9-14, Langraiz

Erakusketa Langraizko Kultur Etxean. Iruña-Veleia: Europako altxor arkeologikoa, linguistikoa eta historikoa. Sarrera librea

Larunbateko biltzarrerako izena emateko: euskerarenjatorria@gmail.com

47  € (biltzarra, bazkaria eta liburua barne). Bazkarik gabe 37 €

Euskararen historian barna: uste dugunetik dakigunera. (Mintegia)

Genetikaren ikuspegitik hizkuntza isolatua izateak aspaldi ireki zien bidea euskararen izaerari eta historiari buruzko hainbat usteri eta proposameni: XVI-XVII. mendeetako historialarien hipotesiez geroztik, euskal herritarrek zein kanpotiko ikertzaileek hainbat proposamen egin dituzte euskararen ustezko berezitasunaz, jatorriaz, antzinako hedaduraz, bilakabideaz eta abarrez. XX. mendean, hizkuntzalaritza estandarraren metodoak gurera iritsi zirenean, aurretik egindako proposamen gehienak funtsik gabekoak zirela ikusi zen; baina, dagoeneko hain zeuden hedatuta, non oraindik ere entzun baitaitezke. Mintegi honen helburu nagusia da euskara hizkuntza gisa eta euskararen historia hobeto ezagutaraztea. Horretarako, azken hamarkada eta urteotan Euskal Filologiak eta Hizkuntzalaritzak lortutako emaitzak izango ditugu oinarri, hainbat gairen inguruko ikerketaren egungo egoera eta azken emaitzak aurkezteko: zer berezitasun du euskarak hizkuntza gisa? Zer proposatu izan da euskararen ustezko berezitasun hori defendatzeko? Zer esan dezakegu ziurtasunez euskararen historiaz? Zein dakigu euskararen barne-bilakabideaz? Eta euskarak galdu duen lurraldeaz? Hain handiak al dira euskalkien arteko ezberdintasunak? Zer leku dute Arabak, oro har, eta Gasteizek euskararen eta euskalkien historian?

Mintegia bi orduko 8 saiok osatzen dute, saio hauek hileko azken asteartean emango dira: otsailak 24, martxoak 24, apirilak 21, maiatzak 26 (ekaina-uztaila-abuztuan ez da saiorik emango), irailak 29, urriak 27, azaroak 24 eta abenduak 22.

Mintegi osoan (2015eko otsailetik-abendura) edota saio bakarrean eman dezakezu izena (ikusi argibideak azpian).

Mintegi hau Oihaneder Euskararen Etxearekin eta Aziti Bihia Hizkuntzalari eta Filologoen elkartearekin elkarlanean antolatu da.

Iruzkina: mintegi honetan seguruenik ez dute Iruña-Veleiari buruz hitz egingo, datazioez, zenbaki iberiarren eta euskerazkoen arteko harremanaz, etab.

Irakasleak

• Ainhoa Etxazarra Arkotxa
• Ander Egurtzegi Martinez
• Ariane Ensunza Aldamizetxebarria
• Blanca Urgell Lazaro
• Borja Ariztimuño Lopez
• Dorota Krajewska
• Ekaitz Santazilia Salvador
• Eneko Zuloaga San Roman
• Gorka Lekaroz Mazizior
• Ivan Igartua Ugarte
• Joseba Andoni Lakarra Andrinua
• Koldo Ulibarri Orueta
• Manuel Padilla Moyano
• Oxel Uribe-Etxebarria Lete
• Ricardo Gomez Lopez
• Urtzi Reguero Ugarte

http://www.nabarralde.com/es/archivo/ekarpenak/3118-sobre-el-origen-de-los-dialectos-del-euskara