Aukeratutako atala ◊ Hizkuntz jokaera ◊

Sustatu

Joxe Manuel Odriozolak Nora goaz euskalduntasun honekin? (Elkar) liburua kaleratu berri du. Hizkuntza, kultura, identitatea, nazioa, elebitasuna eta kultura-bitasuna, diglosia, ideología, hegemonía, folklorizazioa… hainbat kontzeptu jorratzen ditu Odriozolak, hango eta hemengo autoreen aipuetan oinarrituta, zorroztasun intelektuala eta herrien aldeko jarrera militantea uztartuz. Autoreak 23 ideiatan laburtu du lan berri hau.

• Sortu dugun euskalduntasunak ez du balioa euskara normalizatzeko, ez du erabilerarik sustatzen eta bermatzen, ez du ikasleen euskal identitatea garatzen, ez du balio euskaraz bizitzeko.
• Gure gurasoen euskalduntasuna diglosikoa zen, ahozko kulturan oinarritua; gaurko euskalduntasuna, berriz, erdal elebidunen gainean eraikia dago eta erdararen eskaleak bihurtu ditu euskaldunak.
• Erdal elebidunek (erdara hizkuntza nagusia dutenek), salbuespenak salbuespen, erdal elebakarren antzeko praxi linguistikoa dute, eta jokabide hori ulergarria da zentzu batean: hiztun hauek ez dira euskaldun sentitzen ez gaitasunez (erraztasunez) ez identitatez (sentimenduz).
• Hizkuntza nazionalaren funtzio hegemonikoetatik erabat baztertua dagoen hizkuntza da gure nazio-hizkuntza; onik onenean, ahozko kultura soilean oinarritzen diren euskal komunitate lokal etnikoak kohesionatzeko balio du, zenbait arnasgune geografikotan bezala.
• Bi erdarak ditugu benetako nazio hizkuntzak gurean, hauek eratzen eta kohesionatzen dituztelako gizarte nazional hegemonikoaren harreman-sareak; aldiz, euskara komunitate erregional etniko baten mintzabidea da funtsean.
• Eusko Jaurlaritzaren naziogintza funtsean naziogintza erdaldun eta espainola izan da sortu zenetik; beraz, D ereduak ezin dio botere publiko eta botere faktiko espainolen presio soziolinguistiko erdaldunari aurre egin.
• (…)

Biltzarre.eus

Izena emateko

Euskaraldia koordinatzen duen Arrate Illaro Hitzan eta Berrian informazio gehiago eman du:

Herri euskaldunetan Euskaraldia lantzeko eginiko proposamenak 11 arlo identifikatzen ditu, banan-banan lantzeko.

Hedabideak
• Helburua. Ikus-entzunezko zein idatzizko hedabideak zein hizkuntzatan kontsumitzen diren hausnartzea, eta, ahal bada, ohiturak aldatzea.
• Ideiak. Herriko zerbitzu eta tabernetan lanketa egitea: euskarazko hedabideak egotearen garrantzia ikusaraziz eta harpidetza kanpainak sustatuz. Egun zehatz batean, edo Euskaraldian zehar, euskarazko hedabideak erosteko kanpaina egitea.
Internet, sareak, telefonoa…
• Helburua. Aztertzea zein den herriko elkarte, enpresa eta eragileen hizkuntza sare sozialetan eta webguneetan. Ahal bada, ohitura aldaketa sustatzea.
• Ideiak. Sare sozialetan euskara sustatzeko ekintzak antolatzea. Herriko denda, taberna, elkarte eta abarrekin lanketa berezia egitea, webgunea euskaraz izan dezaten. Gutun, bilera eta abarren bitartez  .eus domeinua sustatzea.
Lantokia eta eskola
• Helburua. Lankide eta ikaskidekin zein hizkuntzatan hitz egiten den aztertzea, gaztelerara zein egoeratan jotzen den identifikatzea, eta ohitura aldaketak sustatzea.
• Ideiak. Ikaskide eta lankideekin ahobizi izateko konpromiso zehatza hartzea; gaia mahai gainean jartzea; eta kideei ohitura aldatzeko gonbita egitea. Euskaraz bizitzea hautatzeko argudioak gizarteratzea.
Aisialdia
• Helburua. Aisialdi eskaintza aztertzea, eta esparru bakoitzean eragiten saiatzea.
• Ideiak. Ohiko kirol jardueran, elkartean edo ikastaroetan erabiltzen den hizkuntzari buruz gogoeta egitea, eta konpromisoak hartzea: pertsonala (ahobizi eta belarriprestak aktibatuz) zein kolektiboa (euskarazko eskaintza
• lehenetsiz). Entrenatzaile, hizlariedo taldekideak euskaraz ez badaki, itzulpen laburren formularekin ahalegintzea.
Kalea
• Helburua. Erdarara jotzen den esparruak identifikatu eta ohiturak aldatzea: parkea, taberna…
• Ideiak. Eremu horietan ahobizi eta belarriprestak aktibatzea. Herritarrak diskurtsiboki prestatzea, solaskideei eta umeei euskaraz zergatik egin behar duten argudioak eman ahal izateko.
Zerbitzuak eta merkataritza
• Helburua. Hizkuntza paisaia (errotuluak, eskaintzak, menuak…) euskalduntzea eta zerbitzu hizkuntza euskaraz izatea.
• Ideiak. Ostalari eta merkatariei eskatzea menua eta eskaintzak euskaraz jartzeko, bezeroentzat balio erantsia dela nabarmenduz. Hizkuntza paisaia euskaratzeko kanpaina egitea.
Fakturak, kontratuak…
• Helburua. Herritarrek eta erakunde publikoek zerbitzua euskaraz jaso ahal izatea: fakturak, jakinarazpenak, publizitatea…
• Ideiak. Hornitzaileei fakturak eta jakinarazpenak euskaraz eskatzea, bai herritarrek eta bai udalak. Telefono konpainia, banku eta abarrei kontratuak eta fakturak euskaraz eskatzea. Herrian
• horri buruz kanpaina egitea.
Zerbitzu publikoak
• Helburua. Erakunde publikoek eskaintzen dituzten zerbitzu guztiak euskaraz jasotzeko eskubidea bermatzea herritarrei.
• Ideiak. Mediku euskalduna eskatzea, pertsonalki zein kolektiboki. Epaitegiko eta ogasuneko tramite guztiak euskaraz egitea. Polizia etxe, osasun etxe edo epaitegietan euskaraz aritzeko eskubideari eustea.
Etxea
• Helburua. Etxeko hizkuntza ohiturez gogoeta egin eta euskara lehenestea; bai elkarrizketetan, bai hedabideen kontsumoan.
• Ideiak. Etxean, seme-alabei, euskarazko egunkari, aldizkari, irrati eta telebista ohikoak direla erakustea. Haurrei euskarazko ipuin, marrazki bizidun eta saioak hautatzen laguntzea.
Kultura
• Helburua. Maila pertsonal zein kolektiboan kultura zein hizkuntzatan kontsumitzen den hausnartzea, eta euskarazko ekoizpenak gailendu daitezen ohiturak aldatzea.
• Ideiak. Herriko sortzaileen lana ezagutarazteko jarduerak antolatzea, herriko tabernetan kanpaina egitea euskarazko musika lehenets dezaten…
Ezina ekinez egina
• Helburua. Herritarrek eta erakunde publikoek euskaraz egin ezin dutenean sortzen den ezina indar eraldatzaile bihurtzea, eta bitartekoak ezagutaraztea.
• Ideiak. Hizkuntz eskubideen urraketa salatzeko bitartekoak erabiltzea, kasu pertsonala estatistiketan agertzeko eta konponbidea lortzeko bide egokia direlako. Hizkuntza jokabide egokia aitortzeko bitartekoak erabili.

Gure berriak: Euskara eta matematikak

Kezkatua dabil mundu akademikoa eta politikoa euskarak eta matematikak ez dutelako bat egiten. Euskararen irakaskuntza gorantz doa, eta erabilera, aldiz, beherantz. % 56 dira D ereduan ikasten duten ikasleak, eta %12,6k soilik erabiltzen du euskara; azken hamar urteetan, %1,1 gutxitu da erabilpena. Ikasi, gero eta ume gehiagok ikasten dute, baina erabili, gero eta gutxiagok. Kalkulu matematikoak ez dira betetzen. Zergatik?

Euskara maila zorrotzagoa gainditu beharko dutela D ereduko ikasleek, edota euskara menperatzen dutenak elkartu beharko ote diren aparteko geletan, ez dakitenengandik banandurik… Horiek izan dira entzundako hausnarketetako batzuk. Horiek ote konponbiderik egokienak?

Testuinguru soziolinguistikoak bere pisua du, noski, euskararen erabileran: testuinguru espainol edo frantses batean, nekez izan daiteke euskara lehen mintzaira aukera. Baina testuingurua bera ez al litzateke hobetuz joan behar, euskaraz dakitenen kopurua handitu ahala? Ez al du norberak, neurri batean bada ere, bere inguru gertueneko testuingurua moldatzen?

Kuriosoa izaten da: guztiek euskaraz dakiten lantalde batean, gehienetan, euskaraz hitz egiten da, baina bada, batzuetan, espainolez mintzatzeko joera. Baina lantalde horretan beti euskaraz mintzatzen den norbait badago, bere lankideak beti zuzenduko zaizkio euskaraz, eta euren arteko hizketaldietan ere izango du horrek bere eragina. Beti euskaraz egiten duen hori ari da bere testuinguru soziolinguistikoa euskalduntzen.

Lehen, ikastoletan euskaraz ikasten zutenek euskaraz hitz egiten zuten euren artean; baita euskaraz ez zekien norbait zegoen taldeetan ere. Bere neurrian, euren inguru soziolinguistikoa euskararen mesedetan moldatzen zuten.

Gaur, aldiz, euskaraz dakiten taldeak gero eta gehiago izan arren, askotan ez dute euskara erabiltzen. Hitz batzuk bai, euskaraz, baina berehala entzuten da gurea menperatzen duten bi hizkuntzetako bat. Euskaraz jakin arren, espainolez edo frantsesez hitz egiteko ohitura dutenek euren legea ezartzen dute, berehala. Gure hizkuntzaren aurkako testuinguru soziolinguistikoa indartzen ari dira.

Zer gertatu da? Zerk eragin du hizkuntza-jokaera horrela aldatzea? Euskaldun izatearen eta hizkuntza propioa erabiltzearen kontzientzia galdu al da?

Hizkuntza propioa bai, baina euskal kontzientzia, euskal izaera edo nortasuna ere txertatzen zen beste garai batzuetan ikastoletan. Horrek asko laguntzen zuen, noski, euskararen erabilera mailan.

Euskal kontzientzia galtzen denean, euskal kontzientzia txertatzen ez denean gure lehen urteetako burmuinean, hizkuntza arrotz hegemonikoak txertatzen dira gure buruan, irentsi egiten dute gurea. Nor izatearen kontzientziarik gabe, oso zaila da gure hizkuntza zapaldu nahi duten hizkuntzen eguneroko uholdearen aurka borroka egitea.

Herri zapalduetan, herri okupatuetan, bertakoak ez diren hizkuntzak izaten dira hegemonikoak, atzean duten botere menperatzaileek ematen diete horretarako indarra. Horrelakoetan,  gure herria kasu, hizkuntzak eta matematikak bat egin dezaten, beste osagai bat izaten da ezinbestekoa: euskal nortasunaren kontzientzia izatea. Eta, maila kolektiboan, zapalkuntzatik askatasunerako bidea egiten lagunduko digun estrategia nazional  bat.

Soziolinguistika Klusterrak euskeraren kale erabileraren 7. azterketaren datuak eman ditu. Azterketa hau bost urterik behin egiten da 1989tik eta, funtsean, datuak ateratzeko, kalean entzuten den hizkuntza apuntatzean datza.

Estatistikoki datu adierazgarriak atera ahal izateko jende askoren elkarrizketak jasotzen dira. Honako honetan 515.000 elkarrizketen hizkuntza jaso dute. Beraz, errakuntzarako marjin gutxi baino gutxiago dago. Esan beharra dago neurketa hau euskerari dagokionez, egiten den lan objektibo eta osatuena dela.

2011an egin zen aurreko neurketan, lehenengo aldiz joera aldatu eta gorantz joan beharrean beherantzko joera ikusi zen erabileran, baina, datu erabat kezkagarria bazen ere, hizkuntza politika berdina egiten ikusi dugu, baita politika orokor berdinarekin. Beraz, espero zena dugu berriz ere, beste jaitsiera erabileran.

2006an handiena ikusi zen (%13,7, gutxi hala ere) baina azken 10 urteotan %1 beherantz egin du (%12,6).

Jaiotza tasa beherantz (%5 gutxiago), euskeraren erabilera beherantz… eta bitartean diru guztia trenbide eta autopistak egitera, nahiz eta jende kopuru bera bizi garen.

Patxi Saez Beloki Berria egunkarian

Gaurko Espainiatik datorkigun hizkuntzakeriak gaztelania euskarari eraso egiteko erabiltzen du, euskararen errepresiorako, euskararen zabalkundea mugatzeko eta oztopatzeko. Euskararekin bezalaxe jokatzen du Espainiako lurraldeetako gainontzeko hizkuntzekin, katalana, aranera, aragoiera, asturiera eta galizierarekin, besteak beste.

Espainiako aginte guneetatik datorkigun hizkuntzakeriak gaztelaniaren hegemonia babesteko eta indartzeko diskurtsoa egiten du. Diskurtso hegemoniko hori ideia monolitiko batean dago ardaztuta: gaztelania da herritar guztiak elkartzen dituen hizkuntza bakarra, eta euskarak, Espainiako lurraldeetako gainerako hizkuntzek bezalaxe, herritarrak elkartu beharrean, banandu eta baztertu egiten ditu. Eta ideia horri, gainera, lege oinarria eman dio Espainiako nazionalismo linguistikoak: gaztelania inolaz ere ez da baztertzailea, Espainiako herritar guztiek jakiteko obligazioa dutelako, Espainiako lege gorenak, Konstituzioak, hala agintzen duelako. Okupazio linguistikoa lege bihurtu du Espainiako nazionalismoaren hizkuntzakeriak gaztelaniaren nagusitasuna eta jakiteko obligazioaren monopolioa betikotzeko. Esaerak dioen bezala: «Handia, beti legez; txikia, behin ere ez».

…

Kontseiluak, Behatokiak eta Bai Euskarari Ziurtagiriak euskerazko salerosketak sustatzeko kluba aurkeztu dute. 4.000 establezimentutik gora daude bertan.

Baduzu webgunean behar duzun profesional, denda edo hainbat zerbitzu topatuko duzu, eta, denak euskeraz!!!! geurean!!!

Informazioa

Kontseiluko idazkari nagusi Paul Bilbaok esan duenez, “ukaezina da gaur egun alor sozioekonomikoak edo lan-munduak gure bizitzan duen leku handia. Gure bizitzan eragiten duen esparrua izanik, pentsatu dugu: nola eragin dezakegu guk lan-munduaren euskalduntzean? Bada, badira eragile batzuk zeresan eta zeregin berezia dutenak horretan: bezeroak, langileak, enpresak eta administrazioa”, Bilbaoren esanetan, eragile horien inplikazioaren eta jarreraren arabera izango da hein handi batean, lan-munduaren euskalduntzearen bilakaera. “Euskalgintzari dagokio eragile horiek norabide egokian mugitu daitezen eragitea, hain zuzen”, gehitu du.

Kontsumitzaileei begirako ekimena da gaur aurkeztu dena. “Kontsumitzaileon ahalduntzea bilatzen dugu. Funtsean euskaraz kontsumitzeko aukera areagotzea eta euskaraz kontsumitu nahi dugunon arteko sarea edo kluba eratzea bultzatu nahi da”. Gaur aurkeztutako aplikazioarekin eta herrietako kontsumo taldeekin egin nahi da hori.

…

Osakidetzak erabiltzaile euskaldunei euskeraz hobeto artatzeko, kanpaina bat abian jarri dute. Beraren bidez, euskera hautatuz gero, Osakidetzak badaki zurekin euskera erabili behar duela.

Osakidetza

Berria