Aukeratutako atala ◊ Harremanak - Beste hizkuntzak ◊

• Larunbata, Abuztua 16th, 2014

Bigarren post honetan ikerketa nola jarri zuen abian eta metodologia aipatu digu:

d) Origen de la investigación

Pues bien, como algunos de vosotros sabéis, yo he dedicado doce años a un estudio comparativo entre el euskera y el dogón, que es la lengua más hablada en Malí, en la zona subsahariana del África occidental. Han sido dos años para recopilación de material y diez para su selección, cotejo y valoración.

¿Cómo surgió el estudio? Por una parte, mi interés filológico por el euskera, lengua antiquísima que tiene además el sugestivo componente de misterio, singularidad y controversia. Por otra, mi encuentro casual con la lengua y la cultura dogón, hace ya mucho tiempo, por medio de la obra “Ethnologie et Langage. La parole chez les Dogon” de Geneviève Calame-Griaule.

La conjunción de ambas circunstancias ha sido el punto de partida de la investigación, planteada desde una doble perspectiva, léxica y estructural, una vez convencido de que nada impedía comparar entre sí dos lenguas vivas que tienen formas atestiguadas. En mi opinión, uno ha de acercarse al estudio de una lengua sin ideas preconcebidas y sin prejuicios de ninguna clase, sean étnicos, socioculturales o lingüísticos.
e) Metodología: estudio del vocabulario

En el estudio léxico he seguido el método léxico-estadístico de Swadesh para el vocabulario básico y suplementario, al que he añadido vocabulario general (nombres, verbos, adjetivos y adverbios). La comparación  léxica entre las dos lenguas (en dogón he consultado el vocabulario de catorce dialectos) ha comprendido 2.274 palabras, con un resultado de 1.633 pares de semejanza, lo que representa más de un 70% del total. Suponiendo que eliminásemos, por incorrectas o dudosas, doscientas palabras de ese corpus, el porcentaje seguiría siendo el mismo. Este dato me parecía, en principio, un buen indicio del parentesco que podía existir.

Que  yo sepa, hasta ahora ninguna de las lenguas africanas con las que ha sido comparado léxicamente el vasco, ha arrojado tan elevado índice de similitudes. Ni  la comparación que ha hecho Antonio Tovar con el bereber en 1961 (porcentaje máximo 11), ni la de Hans Mukarovsky en 1981 con las lenguas mande (15,2 para la kpelle) o con el fula (14).

Debo destacar especialmente en el estudio léxico que la forma dogón tiene, en el 90% de las comparaciones realizadas, más profundidad temporal que la vasca, y que hay casos en que ambas lenguas coinciden en tener casi las mismas palabras (hasta ocho variantes) para designar conceptos como ‘cortar’, ‘coger’, ’grande’ o ‘pequeño’.

En la web de Euskeraren Jatorria he expuesto los apartados en que he desglosado, para un análisis lexemático, el vocabulario que ha servido de base de estudio, según la característica:

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Astelehena, Iraila 30th, 2013

Antonio Arnaiz Villenak eta Jorge Alonso Garciak egindako hiztegi honetan hiru hizkuntza hauek elkartu dituzte.

Izatez ez da hiztegi etimologikoa baina Arnaizek eta Alonsok orain arte egindako ikerketatik ondorioztatu duten iberiera eta euskeraren arteko harremana ikusi daiteke hiztegi honetan.

Eskaerak

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Larunbata, Iraila 18th, 2021

Juan Martinek liburu berri hau aurkeztu du aste honetan Donostian: Elexpuru

Euskararen aztarnak Sardinian argitaratu zuen liburu honen egileak 2017an, eta haren jarraipena eta osagarria da neurri batean esku arteko hau. Esan beharra dago Italiako Iparraldeak Sardiniak baino lehenago piztu zuela zenbait ikerle euskaldunen arreta. Federiko Krutwig euskaltzainak Aosta eta Piemonte aldeko toponimian aurkitu zituen izenkideak nabarmendu zituen Garaldea liburuan (1978), eta geroxeago hari berari tiratu zion Bernardo Estornes Lasak Auñamendi Entziklopedian.

Baina harrezkero ez euskaldunek ez atzerritarrek, inork ez dio gaiari orain arte heldu. Obra honetan Elexpuruk, Sardiniako ikerketak eskaini dion esperientziaz baliatuta, Korsikan, Frantziako eta Suitzako Alpeetan eta Italiako penintsula osoan jarri ditu begiak. Harrigarriak dira toponimian aurkitu daitezkeen kidetasunak, hirurehun bat leku-izen berdin eta mila eta bostehun antzeko, Italia ipar-mendebaldean ematen delarik dentsitaterik handiena, Piemonte, Aosta, Lonbardia eta Ligurian, antzinatean liguriarrenak izandako lurraldeetan. Baina kidetasunak ez dira toponimiara mugatzen. Mitologian, adibidez, gure Basajauna eta Laminak aurkituko ditugu Alpeetan. Eta hau guztia argazkiz eta mapaz ondo hornituta.

      Zergatik hainbeste euskal toponimo leku horietan? Hipotesia

      Ez da batere erraza  azalpena bilatzea. Gauza bat izan dezakegu garbi: ezinezkoa dela kasualitatearen edo homofoniaren fruitu izatea. Bururatzen zaigun hipotesi bakarra honako hau da: Neolito aroan euskararen familiakoak ziren hizkuntzak egiten zirela Europako leku askotan, eta Brontze Aroan ekialdetik zetozen herri indoeuroparrak Europa gehienaz nagusitu zirenean, herri aurre indoeuroparrak, agian euskararen familiako hizkuntzak egiten zituztenak, leku menditsuetan babestu zirela, Alpeen eta Apeninoen magaletan liguriarren kasuan. Horrek azalduko luke zergatik euskal toponimoen dentsitatea askoz ere handiagoa den leku menditsuetan lautadetan baino.

      Osatu ditugun mapek garbi erakusten dute zenbat eta ekialderago eta orduan eta euskal toponimo gutxiago ageri dela Alpeen magaletan, eta Toscanatik behera oso bakanak direla, nahiz eta badiren Italia erdi eta behealdean ere harrigarri samarrak.

      Lehen liburuaren sarreran testutxo hau sartu genuen: ”Ikasleak ginela euskal arkeologo izentsu batek zera esaten zigun klasean: ‘Arkeologia liburu txar bat bezalakoa da. Antzinako biztanleek zer jaten zuten, zer tresna erabiltzen zituzten edo hildakoak nola ehorzten zituzten esaten dizu, baina ez askoz gehiago. Beste guztia asmatu, ondorioztatu egin behar duzu. Baina hori dituzun datu urriak ondo lotuz eta zentzuz interpretatuz egin behar da. Eta hala ere sekula ez duzu ziur jakingo zuzen zabiltzan ala ez’.

      Esku arteko gai honek ere arkeologiaren antz handia du. Paleosardinierak ez du testu idatzirik utzi, dakigula. Agiri zaharretako izen propio batzuk, ondorengo hizkuntzetan suma daitezkeen arrasto batzuk, eta batez ere leku-izenak dira liburu txar honen letrak, tunel iluneko ipurtargiak”.

      Orain aztertu dugun eremuan aurkitzen diren leku-izen batzuk: Alagna, Alza, Alzate, Arabba, Aranno, Arlaz, Arno, Arre, Auzate, Ascona, Baiona, Balzola, Velate, Berrio, Betolacce, Borda, Eccay, Erlo, Gabiola, Gallaretta, Garbe, Gorla, Iria, Irogna, Carabietta, Carcare, Lete, Lesa, Nardi, Occhetta, Olano, Oletta, Olza, Orbe, Oro, Orria, Ottano, Sarissola, Ubaia, Urbel, Uria, Veleia, Zalla, Zubiena, Suffia, Zumaglia

      Liburuarekin batera mapa-poster bat ere argitaratu du. Ez da liburu-dendetan salduko. Egileari eska dakioke: jmelexpuru@gmail.com

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
      • Asteazkena, Abuztua 26th, 2020

      Laster 100 urte beteko dira Vichy ondoan hainbat objektu arkeologiko topatu zituztela. Azkenean 3.000 objektu atera eta hala ere batzuek faltsutzat hartu zituzten eta pertsona bakar batek horiek denak faltsutu zituela esatera ausartu ziren. Azken hamarkadan egindako datazioei esker zaharrak direla ikusi da, baina garai desberdinetakoak eta grafitoak zelten garaikoak  izan daitezkeela esan dute nahiz eta hezurrak eta beste objektu asko zaharragoak izan.

      Han behintzat datazio batzuk egin dituzte.

      Enigmas notables  https://www.youtube.com/watch?v=SIdP2OzzioE

      L’énigme Glozel  https://www.youtube.com/watch?v=KLrHApKX9lE

      Enigmas del mundo – Glozel, Nacimiento de la Escritura  https://www.youtube.com/watch?v=nrMuwb_qXow

      Glozel, l’Alphabet des Atlantes ?  https://www.youtube.com/watch?v=YY0xQQQIHjE

      Wikipedia

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
      Atala: Epigrafia  | Etiketak: ,  |  Iruzkina gehitu
      • Igandea, Ekaina 07th, 2020
      Garai batean gizaki guztiek hizkuntza bakarraz mintzo ziren: “Elengoa, Goiko hizkuntza”

      Hizkuntza guztien sorburua izan omen zen ama hizkuntza topatze ikerle askoren ahalegina izan da. Hizkuntzalariek, filologoek, ikertzaileek eta atzoko eta gaurko pertsona ospetsuek denbora eman dute Kreazioaren soiltasuna eta perfekzioa bere baitan biltzen zituen hizkuntza edeniko hori berreraikitzen eta aurkitzen.

      Hizkuntza familia gehienen artean bilatu da, batez ere Indoarian. Bilaketa hau, beti, mistizismo eta espiritualtasun aureola batek inguratuta egon da, eta kasu gehienetan, hizkuntzen nahasketaren ondoren galdutako Adaneko Hizkuntza aurkitu nahi izan delako, jainkoarekin lotutako Bibliako gertaerak azaldu nahi izan direlako.

      Izan al zen iragan ez urrunegi batean hizkuntza bakar bat lurraren gainean eta beraren bidez gizakume guztiek zailtasunik gabe uler zitezkeen?

      Galdera hau ikertzaile askok egiten dute giza hizkuntzaren jatorriari eta ibilbideari buruz. Zientzia ofizialaren arabera, gaur egun mundu honetan hitz egiten diren ia 5.500 hizkuntza eta dialektoek bederatzi hizkuntza familia handitan dute jatorrizko sorburua. Eta horiek enbor komun baten sustraiak izan daitezke.

      Gaur egun ikerketa filologikoak aurreratuta dauden arren, oraindik ezin izan da zehaztu zein den gaur egun lurrean hitz egiten diren hizkuntza guztien jatorria den “ama hizkuntza”. Hizkuntza familia batzuk beste batzuekin bateratzea ahalbidetuko lukeen katebegi galdua aurkitzea falta da. Argi dago lotura maila hau ez dagoela, adibidez, Afrikako hizkeren (Nilo-Sahariana eta Niger-Kordofaniarra) eta Nostratikoaren (Afroasiatikoa, Indoeuroparra, Drabidikoa, Altaikoa, etab.) artean. Amerindia adarrak ere ez dirudi oso ondo bat egiten duenik beste adarrekin. Beste batzuk, Ozeano Barean esandakoak kasu, beste guztietatik aparte garatu zirela zirudien. Eta auzia are gehiago korapilatzeko, seniderik ez dutela ematen duten familiak daude, euskeraren kasua adibidez.

      Euskera antzinatasun handia erakutsi duen hizkuntza da, eta historiaurreari dagozkion terminoak aurkitu daitezke bertan, Joseph Greenberg eta Colin Renfrew hizkuntza-arkeologiako ikertzaile ospetsuek egindako ikerketen arabera. Itxuraz beste inorekin loturarik ez duen hizkuntza dela diote. Hala ere, lotura ugari dago bere eta gaur egun hitz egiten diren beste hizkuntza askoren artean.

      Bitxia da kitxuan aita hitza TAITA esatea, euskeraz Aita esaten denean. Kasualitate bat? Izan liteke, baina kontua da hau ez dela adibide isolatu bat; turkieraz, aita ATA da. Dakotan (siouxen hizkuntza) ATE esaten da. Náhuatl hizkuntzan TATAN, malteraz, errumanieraz, sinaleraz, fidjieraz edo talago hizkuntzan bezala. Familia honetan, ingelesari DADY edo DAD gehitu diezaiokegu, edo TAD galeseraz.

      Euskeraz argiari ARGI esaten zaio, sanskritoz ARK distiratsua den bitartean. Grezierazko ARGES hitzak esanahi bera du.

      Finlandieraz, TUNTURI mendi baxu eta biribildua da; euskeraz, hitz horrek berak adierazten du TONTOR edo TXITXOIAREN ideia, gailur borobil bati erreferentzia eginez. GAROA euskaraz ihintza da, kitxueraz hitz berak EURIA esan nahi du.

      Euskerazko IST erroak argi izpiak dituen zerbait adierazten du, TXIMIST hitzan aurkitzen dugu, tximista, elektrizitatea. Ingelesez eta germaniar jatorriko beste hizkuntza batzuetan STAR, STERN, etab. ditugu. STAR hitza euskeraz erraz itzul liteke, argi izpiak egiten edo igortzen dituena alegia, edo argi izpien jatorria edo lekua STERN hitzean. Esanahi bera du ISTHAR hitzak ere. STELLA, ESTRELLE, STELLE eta abarren jatorria IST termino arkaikoan dago, oraindik euskeraz gordetzen dena.

      SU, sua da, baina bere antzinako esanahia eguzkia omen zen. SUN ingelesez, eguzkia da. SURA edo SURYA sanskritoz jatorri bera du eta “Eguzki sortzailearen jabetza” esan nahi du.

      (jarraitzen du)

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
      • Asteartea, Maiatza 19th, 2020

      Artikulu honetan Rafael Agustik hizkuntza honi buruzko laburpen bat eskaini digu: Hizkuntza eta idazkera etruskoaren nozioak (gazt.)

      IV.1. SARRERA.

      Etruskera itxuraz hizkuntza indoeuroparrekin ahaidetasunik ez duen hizkuntza bat da eta bere erabilera dokumentatua dago, gutxienez, K. a. IX. eta III. mendeen artean. Aipatzekoa da fonetika grekoaren eta latinaren aldean erabat desberdina dela, nahiz eta honetan eragina izan fonetikaren eta lexikoaren hainbat alderditan.

      Lau bokal ditu:/a /,/e /,/i /,/o/, diptongo gutxiago, erdibokalen tratamendu berezia. Kontsonanteetan ez zegoen ahostunen ahoskabeen  arteko aurkakotasunik, nahiz eta oklusiboetan hasperenduen eta hasperengabeen arteko kontrastea izan. Antzinako

      Etruriako lurraldean (egungo Toskana, mendebaldeko Umbria eta iparraldeko Lazio) hitz egin eta idatzitako hizkuntza bat zen, gaur egungo Lombardia, Veneto eta Emilia-Romagnako zati batzuetan (non etruskoak galiarrek desplazatuak izan ziren), Kapea inguruko Campaniakoez gain (beranduago etruskoak samnitarrek xurgatuak izan ziren).

      Hala ere, latinak etruskera erabat ordeztu zuen, dokumentu gutxi batzuk eta latinezko mailegu linguistiko batzuk bakarrik utziz (etruskerak latinean nolabaiteko eragina izan zuen, dozena bat hitz gutxi hartu zituzten erromatarrek, adibidez, Atrium, fullo, histrio, lanista, miles, mundus, populus, radius, subulo, eta horietako batzuk hizkuntza modernoetan aurki daitezke) eta toponimo batzuk (Tarquinia, Volterra, Perugia, Mantua, Parma agian) eta “-ena” atzizkiaz amaitzen direnak: Cesena, Bolsena…

      Herritar asko alfabetatuta zeuden, inskripzio labur ugariengatik ikus daitekeenez (dedikazioak, epitafioak, etab.). Baina, K. a. I. mendean, K. a. Dionisio Halikarnasokoak, greziar historialariak, etruriar hizkuntza beste edozein hizkuntzatik ezberdina zela eta etruriarrek literatura aberatsa zutela nabarmendu zuen, latindar autoreek nabarmendu zutena.

      LOS_ETRUSCOS_IV._NOCIONES_DE_LENGUA_Y_ESCRITURA

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
      • Larunbata, Maiatza 04th, 2019

      Mari C. Iribarren: Vocablos de tipología vasca en el italo-romance

      Mediterraneoko hizkuntza batzuetan euskal tipologiako zenbait hitz egon daitezkeela, batez ere napolitanoeran eta kalabreseran iradoki da artikulu honetan.

      Horretarako –rrV amaiera duten hainbat hitz aztertu dira eta erromatarren aurrekoak edo ostekoak izan diren zalantzak ditu egileak.

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
      • Asteazkena, Otsaila 27th, 2019

      Albistea Deian

      Egitaraua

      —————————

      Orain hilabete batzuk gertatu zen. Oñatin  bertako herritar bati, Jerardo_Elortzari, merezitako omenaldi bat egiteko batzorde bat sortu zen, bizitza osoan herriko historia, euskera eta hainbat kontu ikertzen egon ostean.

      Antolatzaileei erakunde asko gonbidatzea otu zitzaien, ekitaldiari ikusgarritasun handiagoa edo eman nahian: Jaurlaritza, Eusko Ikaskuntza, Gipuzkoako Aldundia, Euskaltzaindia…

      Gauza guztiak prestatu eta gonbidapenak bidali zituzten, egun handiaren kontu guztiak ondo lotzeko, eta noski, nortzuk etorriko ziren jakiteko.

      Handik gutxira Euskaltzainditik telefono dei bat jaso zuten (elkarrizketa ez da hitzez hitz jaso, gutxi gorabehera baizik):

      -  Kaixo Jerardo Elortzaren omenaldiko antolatzaileak?

      -  Bai gu gara.

      -  Euskaltzainditik deitzen dut, zuen gonbidapena eta egitaraua jaso ditugu baina akats ortografikoak ditu.

      -  Akatsak? Non ba?

      -  Ba hau eta hau (zehaztapen batzuk)

      -  Barkatu, horiek ez dira akatsak, Oñatiko euskeraren aldaerak dira eta Jerardok, landu dituen gauza askoren artean, hemengo euskera landu duenez, horrela idatzi dugu.

      -   Ba ez, akatsak dira…

      Egun handia heldu zen, herritar askoren berotasuna sentitzen zen, erakundeetako ordezkari asko bertaratu ziren… eta Euskaltzainditik ez zen inor agertu.

      ————————

      Euskaltzaindiaren Dialektologia Biltzarraren egitaraua ikusita, ez espero bizkaiera, gipuzkera, lapurtera, zuberera eta nafarrerarako neurriren bat hil ala biziko egoeratik burua jasotzeko, ez espero herri erakunde, ikastetxe, hedabide edo herritarrentzako  gomendio minimo batzuk altxor hauek babesteko,  ez espero ezer ez, Euskaltzaindia aspaldi euskeraren akademia izatetik batuaren akademia izatera pasatu zelako.

      Gauzak behetik gora egin beharrean, gure herrian betidanik ondo funtzionatu duen ereduaren ordez, batua goitik behera egin zen, kanpoko ereduen arabera. Ondorioak begi bistakoak dira.

      Gure euskalkiak babesteko biltzar bat egin behar dugu, ideiak jasotzeko, elkarrekin jarduteko.

      —————————

      “Akatsak” zituen egitaraua

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
      Atala: Hizkerak  |  Iruzkin bat
      • Larunbata, Urtarrila 05th, 2019

      Argian Maider Bedaxagarri egindako elkarrizketan gaur egun zuberoeraren egoeraz aipamen batzuk azaldu dira:

      “Zuberotar gazteak bi euskararen jabe dira”

      Urdiñarbe, 1987. Euskal Filologian lizentziatua; liburuzaina lanbidez.Iragan urrian, Euskaldun bat, bi euskara izenburuko hausnarketa aurkeztu zuen Arantzazun (Oñati), Euskaltzaindiaren XVII. Biltzarrean. Hitzaldiaren lema hauxe izaki:  “Zuberera eta batua, zuberotar gazteen ahotan gaur egun”. Bere aburuz, zuberotar azken belaunaldi euskaldunak –demagun, 1987. urteaz geroztik sortutakoak– zuberera eta batuaren arteko lehia bizi du.

      Argazkia: Isabelle Mikelestorena

      “Zuberera eta batuaren arteko lehia fenomeno linguistiko berria da, baina gazteen gaitasun linguistiko bezala endelegatu behar dugu”. Halaxe ikasi diogu Maider Bedaxagarri.

      Zuberera eta batua elkarren ondoan

      Ama-aita edo aitañi-amañi dira –oraindik ere– zubereraren transmititzaile naturalak. Transmisio eredu klasikoa egiten dute hein batean, izan ere, badira euskarari nahita uko egin dioten gurasoak, beraz, Bedaxagarrek amañiren errola berebizikotzat jotzen du hainbat familiatan. Halaber, gazteek ikastoletan zuberera ikasten dute, eta helduek, berriz, Gau-eskoletan. Emeki-emeki biak ari dira uztartzen. Konparazione, egundaino eremu arrotza izandako lan munduan toki zabala hartu du euskarak. Era berean, hirugarren sektorean ere, zerbitzuetan, oro har, euskarak prestigioa irabazi du. Paradoxikoki, laborantzan, euskararen alor naturala izanik ere, urtez urte transmisioa gutxituz joan da.

      “Zuberotarra orain arteko isolamendu linguistikotik atera da”

      Zubereraren toki naturala edo indartsuena aisialdietan dago gaur egun. Tokiko kultura biziari esker zurkaiztua segitzen du jendartean. Kultur agerraldietan berrituz joan da –pastoral eta maskaradetan, konparazione– eta bizirik segitzen du. Aldi berean, toki berria hartu du hedabideetan. Xiberoko Botza da hedabide nagusia, nagusiki zubereraz ari dena. Euskal Irratiak federazio barnean ari denez gero –Lapurdiko Gure Irratia eta Antxeta irratia, eta Baxenabarreko Irulegiko Irratiarekin batera–, saio komunak eskaintzeak euskara eraldatzea ekarri du, eta “Iparraldeko batua” sortzea ahalbidetu du. Hala berean, “Hegoaldeko batua” sartu da etxeetan EITBren bidez. Hartara, azken  hogei urteetan zubereraz harago doan euskara ereiten ari da. Ikus-entzunezkoak dira zuberotar hiztunaren transmisioaren laguntzaileak, halarik ere, idatzizkoek –egunkariek eta aldizkariek, Berria eta ARGIA, adibiderako– nekez lortzen dute euskararen normaltasuna finkatzea. Ehun euskaldunetatik bostek baino ez dute euskara batuaz irakurtzen.

      (jarraitzen du)

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
      Atala: Hizkerak  | Etiketak:  |  Iruzkina gehitu
      • Ostirala, Azaroa 16th, 2018

      VN:F [1.8.8_1072]
      Rating: 0.0/10 (0 votes cast)