Gabonak amaitu dira eta berarekin batera bi artikulu ekarri ditugu, Olentzerori buruz. Lehenengoa Bittor Kapanagak idatzitakoa da eta bertan Barandiaranen proposamen etimologikoa ekarri du gogora: Oles aroa, oles egiteko aroa (agurtzeko aroa). Beraz, bere ustez ere, Olentzaroa egokiagoa litzateke. Ondoren Felix Mugurutzak Deian gazteleraz egindako artikulua, non esaten duen pertsonaia bat baino Gabonetan erretzen den egurra ordezkatzen duela.
Joan diran Gabonak egundoko jatorrenak izan dira gure artean. Eta esanbeharrezkoa da , jai eratze, arte kontu ta musika gaiak (eta euskereak era batez) auspo indartsu bar daukela Otxandion: Don Emilio, eskolako irakaslea, gaztea ta erriko semea, dana bihotza ta sensibili-dadea. Aurten, San Tomas egunean Olentzaro ateratzea otu jakon. Batzuek, ez egoala astirik esaten eben; baina gazteontzako ez dago ezinik. Hiru egunean, baimenak, kantu saioak eta behar zan guztia.
Gabon bezperan, Olentzaroari buruz itzaldi bat. Olentzaro zer dan esate zaharretan: menditik jaisten dan sugin bat, ahurpegi baltz, begi gorri eta besapean ota edo ginarra txorta bat. (Mozkorkeria, geroago erantsitakoa da). Izena: “Olentzaro”, Barandiaran eta beste jakitun gehienak dinoen legez, eta ez erdal kutsuzko “Olentzero”. Eginkizuna: etxerik etxe Gabon suak izetu, eta Mesiasen etorrerea gomutarazo holan. Izenaren etimologia: Barandiaranen eritxiz, “Oles Aro”, edo etxerik etxe oles egiteko aroa.
Barandiaranek berak, orain amabi urte inguru, Olentzaro dala ta, Donostian egin eban itzaldi baten, hauxe esaten eban: mito hori ez dala personaje bat edo jainkoizun bat. Bere eritxiz, urtearo baten gomutagarrari bat baino ez dala, urte garai bat adierazoten dauala, Gabon garaia, alegia. Eta bide horretan, “Oles Aro” da gure Gabonen deiturarik egokiena, sasoi hori dalako oleska ibilteko aroa.
…
Felix Mugurutza: Sobre el Olentzero como símbolo del solsticio de invierno