Aukeratutako etiketa ◊ arrazoiak ◊

Gaur Berrian Juan Martin Elexpururen artikulua agertu da, Iruña-Veleiari buruz dauden albisteak, albiste ezak, zentsura, arrazoiak…

…
«Bisita gidatu alternatiboak» egiten ditu SOS Iruña-Veleiak azken bi urte hauetan. 600 pertsona pasatu dira hogeita bost bisitetan; geu gara ia bisitari bakarrak Arabako lekurik bisitatuena izan zitekeen toki zoragarrian. Eta amaieran beti egiten zaigun galdera: baina zergatik gertatu da hau?

Saiatzen gara geure usteak azaltzen, ezagutzen ez ditugun gauzak badirela onartuta: 1) Unibertsitateko hiru katedratikok bermatu zuten euskarazko ostraken ontasuna aurkezpen egunean, 2006an. 2) Handik lau egunera horietako batek, Gorrochategui jaunak, bere ustez faltsuak zirela deklaratu zuen idatzi baten bidez. 3) Lakarra eta Gorrochategui filologoak izan ziren faltsutasunaren lehen apostoluak eta sutsuenak. Arrazoia, ostraketan agertzen den zenbait elementu (-a «artikulua», adibidez) ez datorrela bat eurek irudikatzen duten antzinako euskararekin. 4) Unibertsitatearen gogoa aztarnategia bereganatzeko, eta Nuñezena zuzendari izateko. 5) Euskalduntze berantiarraren aldekoen presioa, batez ere Espainiako historiografia ultrarena (Martin Almagro eta Historiaren Errege Akademia), teoria hori betiko lurperatuta gera zitekeelako. 6) Vatikanoaren eta Opus Dei-ren ustezko esku-hartzea.

Denborak esango du isilpeko konspiraziorik egon den ala ez, edo «interesen konfluentzia» soilik. Nolanahi ere, koktel lehergarria prest zegoen, metxari su emango zion eskua falta bakarrik. Eta zein hobea horretarako gobernu abertzale bat baino. Lopez de Lacalle kultura diputatuak bere gain hartu zuen eginkizun hori, koalizioko alderdi guztien babesarekin. Batzordea sortu zuen ad hoc, kalera bota zuen Lurmen eta auzitara eraman, grafologoak kontratatu zituen Eliseo Gil inkriminatzeko.

Eta falta ezin den galdera: ulertzen dugu betikoak kontra agertzea, baina abertzaleak?, euskaltzaleak? Gure herria munduan metro karratuko protestante gehien duen lurraldea izaki, zergatik dago nagusiki bertsio ofizialaren alde edo mutu auzi honetan? Geuk ere galdera bera egiten diogu geure buruari eta kosta egiten zaigu taxuzko erantzuna bilatzea. Gutxienez auzia argitzearen alde ahotsa jasoko balitz, alde batera edo bestera lerratu gabe ere, baina hori ere ez. Kolore guztietako euskal zein espainiar abertzaleak ados jarri direla ematen du. Ez da sinestekoa ia hedabide guztiek gai honi ezarri dioten zentsura. Gero Ipar Korea kritikatuko da.

Nazioarteko Biltzarra egin genuen maiatzean, baina hedabideek ezikusi egin zioten. Hamar urte bete dira aurkikuntzak aurkeztu zirela, baina BERRIA izan da horretaz mintzatu den bakarra. Astero enkartelada egiten da Arabako Aldundiaren aurrean, baina oraindik ez da notizia eta argazkia ia inon argitaratu. Gure bisita gidatuen iragarkia bidaltzen da leku guztietara, baina ez da inon agertzen. Egun lotsagarriaren 8. urteurrena igaro da, baina ez da kronika, elkarrizketa edo editorial bakarra ikusi. Zuzendariren batek esan digu «gaia ez dela interesatzen». Ez dakigu zertan oinarritzen den; urte hauetan 75 hitzaldi antolatu dira Euskal Herrian zehar, eta hiru mila pertsonatik gora erakarri dituzte. Ez du interesik gaiak?

Doilorra izaten ari da gure elite politiko eta kulturalaren jokabidea.
…

Iruña-Veleiako grafitoak faltsuak direla esateko eta datatu nahi ez izateko errudunak eta arrazoiak

a) Errudunak

Zortzi urte hauetan datazioak eta katak egin nahi ez dituzten eta EHUko Arkeologia Saileko hondeamakinek egindako suntsiketa bedeinkatu duten kultura diputatuak: Lorena Lopez de La Calle, Malentxo Arruabarrena Julian, Iciar Lamarain Cenitagoya eta Igone Martinez de Luna.

Haien ardura zuzena izan duten diputatu nagusiek: Xabier Agirre Lopez, Javier de Andres Guerra eta Ramiro Gonzalez Vicente, kultura diputatuek egindako triskantza konpondu ez dutelako.

Araba ordezkatu duten edo ordezkatzen ari diren foru diputatuen %98ak, gai honi irtenbide zientifiko bat eman ez diotelako, eta  Rafa Larreina Valderramak zuzendutako EA bereziki.

Aldundiaren Aholku Batzordeko kideek eta egiazkotasunaren aldeko txostengileek, Eliseo Gili 100 grafito datatzea eta kata kontrolatuak egitea ukatu zizkiotelako: Agustín Azkarate Garai-Olaun, Julio Núñez Marcen, Joaquin Gorrochategui Churruca, Joseba Lakarra Andrinua, Juan Manuel Madariaga Mota, Juan Santos Yangüas, Pilar Ciprés Torres, Agustín Otsoa Eribeko Landa, Felix Lopez Lopez de Ullibarri, Juan Antonio Quiros Castillo.

Haien gaineko arduradun zuzenak: Iñaki Goirizelaia Ordorika EHUko Errektorea, eta 8 urte hauetan Arabako errektoreordeak izan diren Eugenio Ruiz de Urrestarazu eta Javier Garaizar Candina, irakasle horiek jarrera antizientifikoak bultzatzen ari zirela eta Iruña-Veleia suntsitzen ari zirela esan bazitzaien ere, ez zutelako ezertxo ere egin. Are gehiago, EHUko Letren Fakultatean hitzaldi bat ematea zentsuratzera heldu dira.

Susana Junquera Bajo Gasteizko Instrukzioko 1. Epaitegiko epailea, Josu Izagirre Gerrikagoitia fiskal burua, Alvaro Delgado Fontaneda ondareko fiskala, grafitoak prestigio handiko laborategi europarretara ez bidaltzeagatik, instrukzioa arrazoi barik luzatzeagatik, eta, EHUko Arkeologia Sailak egindako triskantza bien aurka ezer ere ez egiteagatik.

Komunikabide gehienak, gai honen eztabaidaren berri eman ez dutelako eta beldurrez eta koldarkeriaz jokatu dutelako eta bereziki Arabako El Correo Españoleko Juan Carlos Martinez Gauna zuzendaria, hasieratik gezurrak zabaltzen eta egiazkoaren aldeko ehunka albiste zentsuratzen egon delako eta iritzi publikoa faltsukeriaren alde bultzatu zuelako. Horrez gain, Alberto Barandiaran Amillano kazetaria faltsukeria babesteko liburu bat beren-beregi argitaratu zuelako, kazetaritzako etikaren printzipio guztien aurka. b) Arrazoiak Arrazoi asko dago: interes politikoak, kristautasunaren jatorria ez ezagutzeko Opus-Vatikanoaren ahaleginak, dirulaguntzak galdu nahi ez dituzten unibertsitatetako irakasleak, euskeraren kontrako hedabidea…

Lehenengo zatia 1. EHUko Letren Fakultateak indusketa bereganatu nahi izatea 2. Joseba Lakarraren antzineuskararen teoria pikutara ez botatzea 3. Euskalduntze berantiarraren teoriaren amaiera

Bigarren zatia 4. Hedabide batzuk: El Correo 5. EHUren kontrolik ez 6. Euskaltzaindiaren jokaera

Hirugarren zatia 7. Aldundiaren, EAren eta gainerako alderdien jokaerak

Laugarren zatia 8. Eliza katolikoaren eskuhartzea: Opus-Vatikanoa

Bosgarren zatia 9. Ate birakariak: nortzuek irabazten eta nortzuek galtzen duten (momentuz)

Urteak pasatu ahala, hasieran osatu izan ez genuen puzzlea osatu dugu azkenik. Grafitoak “faltsuak” direla diotenak, hain zuzen ere, polemika honetan dauden “faltsuak” haiek baino ez direla. Ostrakak egiazkoak zirela orain 6 urte bagenekien baina arrazoiak falta zitzaizkigun, gaiztakeria guztien atzean dagoen motiboa ez genekien zein zen,  baina astiro-astiro dena argituz joan da. Hauek dira 9 arrazoiak eta hiru postetan azalduko ditugu:

1. EHUko Letren Fakultateak Iruñako indusketa bereganatu nahi izatea

2. Joseba Lakarraren antzineuskararen teoria pikutara ez botatzea eta Mitxelenaren dizipuluak behar den mailarik ez izatea

3. Euskalduntze berantiarraren teoriaren amaiera

4. Hedabide batzuen jokaera: El Correo

5. EHUren kontrol mekanismoen falta

6. Euskaltzaindiaren jokaera

7. Aldundiaren, EAren eta gainerako alderdien jokaerak

8. Eliza katolikoaren ezkutuko eskuhartzea (Opus eta Vatikanoa)

9. Ate birakorrak (giratorioak)

1. EHUko Letren Fakultateak Iruñako indusketa bereganatu nahi izatea

Faltsukeriaren gurutzada hasi baino hilabete batzuk lehenago, Aldundiak indusketa honekin epe luzerako planteamendu bat lantzeko bilera bat deitu zuen eta, kasualitatez, Eliseo Gil ez zegoen gonbidatuen artean. Harrigarria ez!

Bai, indusketa hau Euskal Herriko garrantzitsuena da, lekuagatik, garai hartan Euskal Herriko hiririk populatuena izateagatik, eta diruagatik (baliabide ekonomiko gehien jasotzen zuen indusketa zelako). Eta zoritxarrez, horrek inbidia asko sortarazi zituen. Eta horregatik EHUko Arkeologia Saila hain interesatuta egon zen Eliseo Gil hemendik kanporatzen. Eta horretarako, ezinbestekoa zen Eliseo Gilek eskatu zuena ez egitea: datazioak eta kata kontrolatuak.

2013 eta 2014ko dirua kontuan hartuta,

1.700.000tik gora jaso du EHUk

Zentzu horretan ulertu behar da gertatutakoa:

- EHUko Letren Fakultateko hiru irakasle ostrakak egiazkoak direla esatetik faltsuak direla esatera pasatzea, hirurak aldi berean.

- EHU kideek Eliseo kanporatzen parte hartu ondoren haiek indusketaren ardura hartzea, askoz diru gehiago kobratuz baina lan gutxiago eginez (6 hilabete eta ez urte osoan lehen bezala).

- Julio Nuñezek hondeamakina sartzea dena suntsituz grafito gehiagorik agertu ez dadin, etab.

2. Joseba Lakarraren antzineuskeraren teoria pikutara ez botatzea eta Mitxelenaren dizipuluak behar den mailarik ez izatea

Joaquin Gorrochategui  hasieran ostraken egiazkotasunaren alde agertzea logikoa zen, ostrakak egiazkoak zirelako eta berarentzat horrek ez zekarrelako inolako arazorik.

Arazoa ordea Lakarrarentzat zen. Josebak azken urteotan antzineuskeraren teoria moldatu zuen, euskeraren historian Mitxelena baino atzerago eginez. Baina, ostraketako grafitoek bere teoria bertan behera uzten zuten eta, horregatik, eta Letren Fakultatean duen botere handia erabiliz, faltsukeriaren kanpainari hasiera eman zion.

Guk behin baino gehiagotan aipatu dugu Lakarraren meritua. Hau da, 30 urte hauetan, eta denbora asko da, bera izan da Mitxelena gainditzen saiatu den bakarra. Eta saiatzeagatik baino ez bada ere, aitortu egin behar zaio egindako ahalegina. Baina berak sortutako guztia balio gabe geratzen bada, bera izan behar zen lehenena hori aitortzen eta bide berriei ekiten eta ez, egin duen moduan, faltsuak direla esan eta Letren Fakultateko lankideekin batera faltsukeriaren montaje guztia antolatzen. Jokaera horrek, datazioak egiten direnean, bere prestigio eta lan profesionala, seguruenik, betirako deuseztatuko ditu.

Aipatu beharrekoa da Euskal Filologiako gainerako irakasleen jokaera: bere abizena euskeraz idaztea ere nahi ez duen Gorrochategui, Lakarraren beldur, atzera egin eta faltsuak zirela esaten hasi zen; Ricardo Gomez, blog guztietan Lakarrari babesa ematen, beraren argudio “sendoak” errepikatuz; gainerako irakasleak… non egon dira orain arte? Ez al dute ezer esatekorik izan?

Ahots anonimo bat egon da Lakarraren aintzineuskera kritikatuz: “La Filologia Vasca pese a Joseba Lakarra Andrinua”. Izenik ez duen eta estilo erabat lakarrianoa (hau da, erabat desegokia) duen txosten honetan argudio asko ematen dira Lakarraren lan filologikoak baliorik ez duela arrazoitzeko. Penagarria izan da izena agertu ez izana eta beste tonu bat eduki ez izana, berarekin, txosten gehiago izango genituelako ostraken defentsan. Egilea Euskal Filologiako irakasle bat ote da? Hona hemen horko testu bat:

“A fin de cuentas, cuando los inocentes arqueólogos desenterraron miles de piezas con grafitos en euskara lo que estaban haciendo, ni más ni menos, era enterrar todo el programa de Lakarra, y ello, afortunadamente, antes de que éste diera sus primeros pasos. Su nuevo paradigma reconstructivo, que ni es nuevo, ni es paradigma ni nada reconstruye, nacía muerto.”

Gogoratu behar dira ere Txillardegiren hitzak: “Gorrochategui eta Lakarra (hau batez ere) oker zeudek.”

3. Euskalduntze berantiarraren teoriaren amaiera

Esan beharra dago, eta nahiz eta Euskal Herrian jarraitzaile gutxi izan, Estatuko unibertsitateetako irakasle askok betidanik defendatu izan dutela euskalduntze berantiarren teoria. Eta hau pikutara doa Iruña Okako grafitoengatik. Izan ere, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako euskaldunak Akitaniatik eta Nafarroatik etorriberriak direla dioen teoria hau bertan behera geratu da euskaldunak Araban noiztik gauden errotuta ikusi dugunean.

Hala ere, teoria honen sustatzaileak indar berria hartzen ari dira, ETBren laguntzarekin egin duten “Vasconiako historia bat” pelikula lekuko. Historia etengabe desitxuratzen ari diren nabarristekin gutxi bagenuen, orain CAVistak sortu zaizkigu!