Aukeratutako etiketa ◊ escritura ◊

Hilabete hasieran, Iruña-Veleiatik Lurmen kanporatzearen eta sektore oso bat suntsitzearen atzean dauden balizko arrazoiak aipatu ziren:

Lehenengo zatia

1. EHUko Letren Fakultateak Iruñako indusketa bereganatu nahi izatea

2. Joseba Lakarraren antzineuskararen teoria pikutara ez botatzea eta Mitxelenaren dizipuluek behar den mailarik ez izatea

3. Euskalduntze berantiarraren teoriaren amaiera

Bigarren zatia

4. Hedabide batzuen jokaera: El Correo

5. EHUren kontrol mekanismoen falta

6. Euskaltzaindiaren jokaera

Hirugarren zatia

7. Aldundiaren, EAren eta gainerako alderdien jokaerak

Laugarren zatia

8. Eliza katolikoaren ezkutuko eskuhartzea (Opus eta Vatikanoa)

Azken zati honetan  atal hau aztertuko dugu:

9. Ate birakorrak (giratorioak): nortzuek irabazten duten eta nortzuek galdu (orain arte)

“Ate birakorrak” gaur egun askotan entzuten dugun kontzeptua dugu. Adibidez, politikariak abilak dira horretan!

Iruña-Veleian ere ate birakorrak ditugu. Polemika honekin nortzuek atera atera duten onura jakitea atzean zer dagoen jakiteko oso baliagarria da.

Izan ere, edozein delitu ikertzeko, gako nagusia horixe da: zergatik gertatu da? nor atera da irabazle?

Iruña-Veleian, grafito bat ere agertu gabe, Eliseo Gilek finantzazioa urte askotarako ziurtatuta zuen, agertzen ziren pitxar, plater eta hainbat objekturekin.

Beraz, ez zuen zentzurik horrelako grafito batzuk faltsifikatu nahi izateak, are gutxiago Europa mailan aditu gutxi-gutxi batzuek ezagutzen dituzten baina guretzat erabat ezezagunak ziren hitzak.

a) Galtzaileak (orain arte)

Lurmen enpresan lan egiten zuten guztiek eta bereziki Eliseo Gilek. Euskal Herriko aurkikuntza arkeologiko garrantzitsuena egin, 400 objektu (agertu diren 24 txostenen arabera egiazkoak direnak) eta arkeologiatik kanporatua izan da. Jadanik ezin du arkeologo gisa lan egin, langabezian dago edo aldi baterako lan txarren bat topatzen du noiz edo noiz…

- Idoia Filloy: indusketako zuzendarikidea, Eliseorekin batera,  arqueologoa, 400 objektu topatu dituena eta  une honetan edozein motako aldi baterako lanak egiten dabilena.

b) Irabazleak (orain arte)

Tesi ofiziala defendatzeagatik ekonomikoki, akademikoki edo politikoki izugarrizko onurak ateratzen ari direnak:

- Joseba Lakarra: Eliseori datazioak ez egitea ukatu ondoren, saritu dute: euskaltzain izendatu, urte askotarako lana esleitu diote, milaka eurokotakoa, hiztegi etimologikoa egiteko.

- Julio Nuñez, Agustin Azkarate eta EHUko Arkeologia Saileko beste irakasleak: Iruña-Veleiako zuzendari eta arduradunak, 1.700.000 euro orain arte jaso dute sektore bat hondeamakinaz suntzitzeko, harresia “zementuzko” blokeez osatzeko… Ez dute ezer argitaratu…

- Joaquin Gorrochategui: bere txostena ondoren agertu diren aurkikuntza arkeologikoengatik (komak, Nuñezen aldarearen Veleia V-z egotea eta B-z berak zioen moduan, M letraren angulu altua…), hankaz gora geratu bada ere, indusketako aholkularia gaur egun

- Lorena Lopez de Lacalle: Bilduko Arabako Batzar Nagusietako ordezkaria eta Europako Hauteskundeetan, Bilduko zerrendako bigarrena

- Alberto Barandiaran: Iruña-Veleiari buruzko liburu erabat partziala idatzi ondoren (arkeometria aipatu ere egin gabe) Berriako kazetari arrunta izatetik euskal hedabideen Hekimena elkarteko zuzendari izatera heldu da

Orain gutxik Bilduk ustelkeriaz akusatuta dauden hautetsiak kuarentenan jarri beharko liratekeela proposatu zuen. Ideia ona da, eta hemen ere aplikagarria. Datazioak egin arte, Larreina, Lopez de Lacalle, Nuñez, Azkarate, Lakarra, Gorrochategui, Barandiaran,… kuarentenan jarri beharko genituzke.

8. Eliza katolikoaren ezkutuko eskuhartzea (Opus, Vatikanoa…)

Aldundiko Adituen Batzordean zeuden EHUko Letren Fakultateko kideak, Lurmenen lana aztertzen ari ziren bitartean, ez ziren Iruña-Veleiako indusketara joan, ez zituzten landa koadernoak aztertu (lan arkeologiko bat baloratzeko ezinbestekoa dena), ez zioten Eliseori galdera bakar bat egin edo informazio osagarririk eskatu…

Baina kide bat, Julio Nuñez, nora eta Erromaraino joan zen, Vatikanoko Volperekin pertsonalki egotera. Orain dela sei urte albiste hau irakurri genuenean ez ginen bidaia honek zuen garrantziaz ohartu. Nola da posible Gasteiztik 9 kilometrotara dagoen Iruña-Veleiara ez joatea eta bai Erromaraino???

Hau da, euskerazko aita gurea Egipton aurkitutakoaren mende bat ostekoa baino ez litzateke izango:

El vaticano-expone-el-padre-nuestro. El Vaticano expondrá desde el próximo 2 de abril y hasta el 22 de junio la muestra ‘Verbum domini II‘ con casi 200 manuscritos antiguos y documentos bíblicos, entre los que se encuentra el Papiro Bodmer XIV-XV, que contiene el fragmento escrito más antiguo del Evangelio de Lucas, el Padre Nuestro más antiguo conocido y uno de los fragmentos escritos más antiguos del Evangelio de Juan.

Seguruenik, Vatikanoak eta OPUSek benetako kristautasuna ezkutatzeko egindako ahalegina izan da, hau da, herritarren berdintasunean, emakumearekiko errespetuan eta denon arteko laguntasunean oinarritzen den erlijioa ezkutatzeko. Erromatik “pasatzen” ez den erlijioa alegia.

Haiek epizentroa Erroman jarri nahi izan dute beti, horrela, haien sasierlijioa errazago justifikatzeko:   inperialismoa (Gurutzadak, Amerikako kolonizazio erlijiosoa…), desberdinkeria (aberastearen justifikazioa…), patriarkalismoa eta zentralismoa.

Bai, hau izan daiteke Iruña-Veleiako suntsiketaren arrazoi nagusia, munduak ez dezala jakin lehenengo Aita gurea gaztelerazkoa baino askoz lehenagokoa dela!

7. Aldundiaren, EAren eta gainerako alderdien jokaerak

Orain gutxi arte Arabako Foru Aldundiko Kultura diputatua izan zen Lorena Lopez de Lacalle suntsiketa intelektual eta fisiko honen erantzule nagusia izan zela pentsatu izan dugu: ez zuelako batzordea nola osatu jakin izan (arkeometriako aditurik ez eta batzordekide gehienak EHUkoak izendatu eta ez Europa mailako adituekin osatu), ez zelako konturatu batzorde hori zientziatik aldentzen ari zela (datazio eta katak ez onartzea)…

Baina esan beharra dago Lorenak Kulturaren ardura nagusia hartu zuenean politikan guztiz ezezaguna zela eta zeukan esperientzia bakarra Europako Komunitatean itzultzaile lana egin izana zela. Horrelako perfilarekin honen tamainako erabakia hartu izanak beti harritu egin gintuen.

Baina Lorena diputatuaren karguan jarri zuen pertsona nor izan zen ikusita, Rafa Larreina, gauzak beste modu batera ikusten hasten dira. Rafa Larreina OPUSeko kide ezaguna eta militantea da, eta EA alderdian Garaikoetxea eta gero, seguruenik, indar gehien izan duen eta duen bigarren pertsona dugu. Izan ere EAren sorreratik maila altuko karguetan gehien iraun duen pertsona dugu.

Baliteke OPUSeko militante den Larreinak Lorena indusketa deuseztatzeko hor jarri izana. Lehenengo helburua grafitoak desprestigiatzea zen eta hori Correo eta EHUko Letren Fakultatearen laguntzarekin lortu zuen (ondo ordainduta noski). Gero Lurmen kentzea. Ondoren Arkeologia Museoko kontrola eduki behar zuten eta horretarako jarrera inpartziala zuen Amelia Valdeon zuzendaria kargugabetu eta urrutira bidali (Armen museora) eta haiek grafitoak manipulatu ahal izateko kontrol osoa eduki (ez datatzeko grafitoak erabat garbitu, metal modernoekin kutsatu…)… Hasieratik amaitu arte ondo pentsatutako operazioa egin dute!

Lorena Lopez de Lacalle eta gero etorri diren beste bi kultura diputatuek, Malentxo Arruabarrenak (EAJ) eta Iciar Lamarainek (PP) ostrukarena egiten jarraitu dute.

Eta, gainerako politikari gehienek ere ez dute behar den mailarik eman, zoritxarrez, beste gai gehienetan ere eman ez duten moduan: ekonomia, langabezia… Errazena egin dute:  gaia egonean utzi, busti gabe, ezer galdetu edo ikertu gabe, behiak trenari begira egoten diren lez, dauden interesak ukitu nahi izan gabe… Ez dute arriskatu nahi izan %0,00001ean ere, eta beraz, ez dute ezer lagundu, nahiz eta, seguruenik, Iruñako indusketa Euskal Herrian dugun ondarerik preziatuena izan.

Salbuespen gutxi batzuk egon dira. Iruña Okako Udala gai honetan zentzumena erakutsi duen erakunde publikoa bakarra izan da. Eta bestetik Aralar ere izan dugu. Biek logikoa dena eskatu izan dute aspaldi: datazioen bidez gai hau zientifikoki behingoz argitzea.

Rafa Larreina: seguruenik Iruña-Veleiaren suntsiketaren arduradun nagusia (Argazkia: Tiempo)