Aukeratutako etiketa ◊ elamita ◊

Sarrera

18 urte pasatu dira indusketan 400 bat grafito agertu zirenetik, 16 urte froga zientifikorik gabe Lurmen indusketa eremutik kaleratu zutenetik eta 4 urte gaia argitu barik epaiketa egin zenetik eta berdintsu jarraitzen dugula esan genezake: gaia argitu nahi genuenok ikertzen jarraitzen dugu eta datazioak ukatu zituztenek Iruña-Veleia hondeamakinarekin suntsitzen jarraitzen dute, etengabe.

Gai hau argitzeko mota askotako ekintzak egin dira baina, bereziki, orain arte gauzatutako Iruña-Veleiari buruzko egindako hiru biltzarrak aipatu behar ditugu. 2012an lehenengo biltzarra egin genuen eta besteak beste, Edward C. Harris arkeologia modernoaren aita eta beste hainbat aditu izan genituen. Ondoren, 2016an, bigarren biltzarra eta 2021ean hirugarrena. Guztira 24 aditu izan dira, hemengoak zein kanpokoak, hainbat ikerketa arlotakoak.

Biltzar horietan guztietan ikusi dugunez, grafitoak egiazkoak izateko gero eta arrazoi gehiago daude eta, horrez gain, faltsutasunaren aldeko argudio guztiak ezeztatuz joan dira urte hauetan.

Oraingo Biltzarraren hizlarien ponentziei esker azken ikerketak ezagutu ahal izango ditugu eta baita azken suntsiketak ere. Horrez gain, komunikazioak aurkezteko aukera egongo da biltzar honetan.

Iruña-Veleia euskal arkeologiaren eta hizkuntzalaritzaren ardatzetako bat bihurtu da. Bertan gauza asko ikusi daitezke: ondare arkeologikoan zelako aberastasuna dugun, politikariak nola ari diren ondare hori suntsitzen eta kultura eta euskera babestu behar dituzten erakundeak nola ari diren beste aldera begiratzen.

Hala ere, hemen gaude eta beti egongo gara, tinko, Iruña-Veleia argitzen laguntzeko grafitoak datatu arte.

Egitaraua

09:30 Harrera – Recepción

09:45 Aurkezpena – Presentación

10:00 Joseba Lizeaga Rica
Licenciado en Biología y Diplomado en Estudios Avanzados en Estadística, Informática y Matemáticas
¿Cuántas manos hay en los textos de las ostracas encontradas en Iruña-Veleia?

10:30 Xabier Gorrotxategi Anieto
Arkeologoa. Geografia eta Historian doktorea
El fracaso de la filología en la autentificación de textos antiguos: los casos de Irulegi e Iruña-Veleia

11:00 Luis Silgo Gauche
Doctor en Geografía e Historia
Inscripciones paleocristianas, protovascas y latinas, de la muralla de Iruña-Veleia

11:30 Miguel Thomson Okatsu
Investigador Científico de los Organismos Públicos de Investigación
Trazabilidad, lectura e interpretación del grafito en lengua vasca de la pieza 15656 de Iruña-Veleia, un plato hallado en un enterramiento

12:00 Atsedenaldia – Descanso

12:30 Patxi Zabaleta Zabaleta
Abokatua eta euskaltzain emeritua
Iruña-Veleiako indusketa berrasi

13:00 Mikel Larrañaga Arregi
Historian doktorea
En busca de la paloma perdida: un particular escape room en el Museo de Arqueología de Álava

13:30 Juan Martin Elexpuru Arregi
Idazlea eta euskal filologian doktorea
Euskalduntze berantiarra, euskarazko grafitoak izutzeko mamua

14:00 Bazkaria-Comida

16:30 Josetxo Mendia Azurmendi
Lanbidez baratzezain ekologikoa.Afizioz historia zalea eta Iruña-Veleia Martxan-eko kidea
Iruña -Veleia, etenik gabeko suntsiketa

17:00 Eliseo Gil Zubillaga
Iruña-Veleiako zuzendaria (1992-2008)
Reflexiones de un arqueólogo condenado

17:30 Tomas Elortza Ugarte
Irakasle erretiratua
Iruña-Veleia: bibliografia bateruntz

18:00 Komunikazioak – Comunicaciones
Partaideek gai honi buruz komunikazioak aurkezteko aukera izango dute (informazioa eskatu)
Los participantes tendrán opción de presentar comunicaciones (solicitar información)

18:30 Mahai ingurua – Mesa redonda
Iruña-Veleia: estado de la cuestión y propuestas de actuación

19:30 Itxiera – Clausura

Erakusketa, Ostracabase,  Geostraka eta webguneak

Biltzarrean “Iruña-Veleia: historiak ezin du itxaron” izeneko Carlos Uragaren erakusketa ikusi ahal izango da, euskerazko eta kristautasunaren  grafito garrantzitsuenen erreprodukzioekin.

Bestetik, Ostracabase ezagutzea komenigarria da. Bertan Lurmenek topatutako grafito guztiak ikusi daitezke, haien ezaugarri guztiekin: argazkia, testuak, garaia…

Era berean, aztarnategiaren eta grafitoen erakusketa birtuala ikus daiteke Interneten: Geostraka.

Azkenik, hauek dira gai honi buruz informazio gehien eskaintzen duten webguneak:

www.iruñaveleia.eu

www.amaata.com

https://blogak.goiena.eus/elexpuru

euskerarenjatorria.eus

Komunikazio bat bidaltzeko

Abuztuaren 30erako izenburua, 200 bat hitzetako laburpen eta bat 5 lerrotako CVa aurkeztu.
Onartua izanez gero, urriaren 10erako testu osoa (2 orrialde gehienez) eta argazkia bidaliko dira. Eta urriaren 25erako diapositibak, egotekotan.
Komunikazioa azaltzeko 10 minutu egongo dira arratsaldeko saioan.

Izena emateko

Bazkariarekin 40 €. Bazkaririk gabe 25 €
Laboral Kutxa: Iruña-Veleia Martxan ES84 3035 0056 46 0560073696
Ondoren bidali mezu bat izen-abizenekin irunaveleiamartxan@gmail.com postara.
Informazioa: 696 296 767

Elkarte antolatzaileak

Iruña-Veleia Martxan
SOS Iruña-Veleia
Euskeraren Jatorria

Ostraka euskaldunean Euskaltzaindiak egin duen azken hiztegiari buruzko 3 artikulu interesgarri agertu dira. Horietan esaten duenez, Lakarrak zuzendu duen hiztegi horretan hitz pilo bat falta da:

1. Orain gutxi Euskal Filologiak berak egindako beste lan batean agertutako hitz pilo bat (Gorrochateguik jasotakoak). Liburu horretan, gainera, Lakarrak ere parte hartu du beste atal batean.
2- Iruña-Veleiakoak (zergatik den badakigu)
3- Azken urteotan hilarrietan (Nafarroan, Sorian…) agertutako hilarrietako euskal hitzak (sesenco…)

Nola da posible milaka eta milaka euro kostatu duen hiztegi batean eta arlo honetan erreferentzia izateko asmoz jaio den lan batean horrelako hutsune hain nabarmena egotea?

Euskaltzaindiaren hiztegian 759 urtea baino lehen 20 hitz baino ez daudela jarri du baina Ostraka euskaldunak gutxienez falta diren 200 hitz gehiago daudela dio, eta bere blogean dauden bi zerrendetan ikusi daitezke.

1. EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa Iruña-Veleiako euskararik gabe, ahaztu egin zaie.

3. Euskara antzinatean 200, 759 urte aurretik (akitaniera, baskoia…) 200 sarrera ordenatuak

Euskaltzaindiak aurten 2019an argitaratu du EHHE-200 Euskal hiztegi historiko-etimologikoa, non zerrenda kronologikoan, hitzen lehen agerraldian, 2.800 bat sarrera azaltzen diren, hauetatik, 759 urte aurretik 20 hogei bat sarrera bakarrik…

Hutsune hau betetzen laguntzeko asmoarekin, Euskara antzinatean 200, 759 urte aurreko (akitaniera, baskoia…) 200 bat hitzen zerrenda alfabetikoki ordenatua. Batzuk errepikatuak daude iturri desberdinak dituztelako.

Iturriak:

Akitaniera: EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa. Euskaltzaindia, 2019 (20 sarrera).
Akitaniera-Baskoia: Euskararen historia. Euskara antzinatean. Joakin Gorrotxategi. Eusko Jaurlaritza 2018.
Iruña Veleiako euskarazko grafitoak Idoia Filloy eta Eliseo Gil arkeologoek argitaratua: http://veleia.com/noticia_detallada.php?niv=6&noticia=48
Les Inscriptions d’Iruña-Veleia. Hector Iglesias.
Iruña-Veleia: Iruña-Veleiako euskarazko grafitoak. 2.4.- Testuetako lexikoa. Juan Martin Elexpuru. Arabera. 2009.

Nahiz eta Iruña-Veleiako aparteko aurkikuntzak faltsuak direla frogatzeko saiakera asko egin, akusazioak ezin ditu frogak bildu eta luzapena eskatu du.

Aurkikuntzak benetakoak izan daitezkeela frogatzen saiatu beharrean, aparteko herentzia bat jaso duen edozein pertsona normalak egingo lukeen bezala, Administrazio inplikatuek, Aldundiak eta fiskaltzak, denbora gehiago eskatu dute Iruña-Veleiako grafitoen faltsutasun frogak aurkitu ahal izateko (ala agian fabrikatzeko?).

Lehen beretik, 2008tik bertatik, akusazioa (Arabako Aldundia, Lorena Lopez de la Calle, Kulturako diputatua) era arraroan ari da jokatzen, Iruña-Veleiako aurkikuntzak ezkutatu nahirik.

1.- Aldundiak aurkikuntzak faltsuak direla dioten adituekin Batzorde bat sortu zuen ad hoc. Hauetako batzuek Batzordean sartu nahirik beren iritzia aldatu egin zuten azken momentuan.

Adituetako batek, epaile eta alderdia aldi berean, etekin handiko indusketako zuzendari kontratua eskuratu zuen, indusketatik Eliseo Gil eta Lurmen enpresa kanporatu ondoren.

2.- Batere zientifikoak ez ziren txostenak enkargatu zituen, neutraltasunetik abiatu ordez faltsukeriaren hipotesitik abiatuta burutuak.

Kereila jartzeko Aldundiak erabili zuen txosten grafologikoa, komunikabideek usu eta maiz harrotua, ez du gaur defenditzen ezta Ertzaintzak berak ere, grafologia ez delako baliagarria euskarri gogorreko idazkera diktaminatzeko.

3.- Ez da egin nahi arkeologian normala dena, hots, datazioak (arkeometriak) eta kata kontrolatuak burutzea.

Eliseo Gilek berberak eskatu zien Aldundiaren Batzordeari, Aldundiari berari eta gaiaz arduratzen den Epaitegiari, esperientzia luzeko arkeometria laborategiek 100 zeramika, hezur eta adreilu datatu zitzatela eta kata kontrolatuak egin, hauxe zelako gaia zientifikoki erabakitzeko bide bakarra, baina zorrotz ukatu zioten.

4.- Alderdi akusatzaileak bere esku dauzka piezak, epaitegian zaindu partez. Epaitegi normala balitz, ekintza honegatik bakarrik kausa artxibatu beharko zukeen, zaintza katea hautsia dagoelako.

5.- Aldundia Eliseo Gilen aurka kereilatu eta Lurmen ikerketa enpresa arkeologikotik kanporatu egin zuen agindu foral baten bidez, artean beste alderdiko txostenak entregatu gabe egonik.

6.- Aldundiak ez du onartzen, Eliseo Gil eta Iruña-Veleiako ondarea behar bezala babestu ahal izateko, benetakoak direla dioten adituek defentsa prestatzeko grafitoak ikus ditzaten.

Ez dira alde batera utzi behar 2.400 orrialdeko 25 txostenak non ezeztatzen diren grafitoak faltsuak
direla zioten 6 txostenetako argudioak eta iritziak  eta gainera froga dokumentaletan oinarrituak daude, testu zaharren aipamenetan oinarrituak eta baita geroago egindako aurkikuntza arkeologikoetan ere.

Honela bada, Gasteizko Lehen Instrukzioko Epaitegiari eskaera aurkezten diogu kasua artxibatu dezala eta Arabako Foru Aldundiari eta Batzar Nagusiei egin ditzala behingoz bi alderdiek kontrolatutako datazio eta katak gaia behin betikoz argitua gera dadin. Iruña-Veleiak badu jada beste errekor bat gehiago gaur egun dituenei gehitu beharrekoa:

1.- Euskaraz idatzitako esaldi zaharrenak, Donemiliagakoak baino 8 mende lehenagokoak.
2.- Kristautasunaren hastapeneko kalbario (hiru gurutze) zaharrenenetakoa.
3.- Nefertiti idazkuna piktograman ez den alfabetoan, munduko zaharrena.
4.- Euskarazko Gure Aita gaztelerazkoak baino zaharragoa eta ia latinezkoaren garaikidea (dagoeneko ezin esan guri: “háblame en cristiano”.
5.- Apostoluekin Jesusen Azken Afaria, Judas urkatua (eta Magdalena?) multzoaren irudikapen zaharrena. Eta orain beste hau erantsi behar zaio:
6.- Euskal Autonomia Erkidegoko Epaitegi baten instrukzio luzeena.

Eta hau nahikoa ez balitz, zer eta Fiskaltzak urte bat gehiago eskatu du!

Urte bat gehiago Eliseo Gil akusatuen aulkian eserita. Hona zer dioen Edward Harris arkeologo ezagunenetako batek: munduan ez da ezagutzen inolako froga zientifikorik gabe arkeologo batzuk inputatuta egotea. Euskal Herria munduko komunitate zientifikoaren aurrean lotsagarri geratzen ari da.

Zer eskatzen dugu azken finean? Gai hau serio eta inolako mugarik gabe ikertzea. Izan ere, egiazkoak izanez gero euskal herriari, estatu osoari eta noski, gizateriari lapurreta galanta egin zaiola ondorioztatuko genuke. Bide bakarra dago korapilo honetatik ateratzeko: datazioak, katak, auditoriak, barne ikerketa eta borondate ona.

Euskeraren Jatorria

2016.06.08

Eliseo Gilek orain zuzendaria den Julio Nuñezen lana goitik behera aztertuko du:

J. Núñezen Iruña-Veleiako zuzendaritza planaren lanen errebisio kritikoa (gazteleraz emango du)

Iruña-Veleiako aztarnategirako bere zuzendaritza planaren bidez J. Nuñezek proiektaturiko lanen ekuadorea  igarorik (2010.2020), beharrezko deritzogu lan horien lehen errebisio kritikoari.

Zoritxarrez Nuñezen lehen kinkenio honetako produkzio zientifikoa deigarria da bere urritasunagatik, pare bat aurkikuntza isolaturen publikazioa eta jakineko bi sarrerak Arkeoikuskan.

…

Iruña-Veleia_2-Biltzarra_2-Congreso

Atzo, abenduaren 5ean, eguzki gozo baten azpian, Gasteizko Alde Zaharrean, datorren urtean ofizialki Martin Ttipia gunea izango den harresiaren ondoko plazan omenaldi hunkarria egin zitzaion Eliseori eta bere taldeari, 2015eko nafar izendatuta.

Omenaldia Martin Ttipia Elkarteak antolatu zuen eta bere lehendakariak, Iñigo Ilarramendik, Eliseoren lanaren nondik norakoak azaldu zituen eta lan horiek Euskal Herrirako eta Nafarroa handirako izan duen garrantzia azpimarratu zuen: Urteko Nafarra 2015

Aurreko bi urteetan sari hau jaso duten Jose Antonio Gonzalez Salazar etnologoa eta Joxe Ulibarrena Artetako museo etnografikoko sortzailea egon ziren.

Ekitaldia eta gero bazkaria egin zen, dena giro ezin hobean.

Omenaldiko bideoa

Abenduak 5, larunbata, Gasteizko Alde Zaharrean, Martin Ttipiaren Lekuan, Harresiaren ondoan. 12:15ean.

Martin Ttipiaren bloga: irakurri daitekeenez, datoren astean omenaldia egingo diote Eliseo Gil Zubilagarri euskal kulturaren alde egindako lanagatik. Ondoren potea eta bazkaria izango da.

Abenduaren 5ean, larunbatean, Gasteizko Eskibel plazan ekitaldi xumea egingo diote Eliseo Gil arkeologoari  12,45ean . Sari hau eskaintzen duen elkarteak, Martin Ttipiak, Arabako historia eta kulturaren alde dihardu eta Eliseok Iruña-Veleian euskaldunontzat eta gizateriarentzat aurkitutako altxorragatik zoriondu nahi izan du.

Ekitaldiaren egitaraua:

Ama-Atan Miguel Thomsonen artikulu batean, 1950ean Iruña-Veleian Nieto arkeologoak aurkitutako grafito batzuen eta Eliseo Gilek topatutako grafitoen antzeko antzak aztertu ditu. Gratiniano Nietok kanpaina batzuk zuzendu zituen bertan eta liburu batean berak topatutako idazkunak jaso zituen 1958an: “El oppidum de Iruña (Álava) liburuan:

PROTIDISEHI/PROTIDISENI Estas son las dos lecturas que aparecen en los pies de un dibujo y una fotografía, respectivamente, del grafito inscrito en un cuenco de cerámica que muestra Gratiniano Nieto en su libro (Fig. 1). Tal nombre es inexistente en la base de datos del Epigraphik Datenbank. Sin embargo, Protidi(s) aparece en varias inscripciones latinas (Fig. 2) y seni forma parte de varios nombres de inscripciones aquitanas de época romana, bien al principio (Senicco, Seniponnis, Senitennis, Senixsonis) o al final (Neureseni, Andereseni, Ereseni, Agirseni, Cantoseni) (Fig. 3) de los mismos.

El seni de estos nombres se ha interpretado como correspondiente al vasco actual sein/seiñ/sei y al sehi documentado en dialectos septentrionales en el siglo XVII, que significa niño. Si esta es la interpretación que se ha hecho del seni de los nombres aquitanos, no debería de haber ninguna razón para interpretar de otra manera el seni del nombre de Iruña-Veleia.

Aunque el paralelo no es directo con los grafitos hallados por Eliseo Gil, sí lo es de forma indirecta, ya que a través de su relación con los nombres euskéricos de las inscripciones aquitanas se puede establecer una conexión entre el grafito Protidiseni/Protidisehi y los grafitos en lengua vasca hallados por Eliseo Gil.

VRSAE El nombre VRSAE de un grafito hallado por Gratiniano Nieto es parecido a los nombres VRSO, VRSI y VRSVLA de grafitos hallados por Eliseo Gil (Fig. 5).

También se observan semejanzas en la forma de la V, con el trazo izquierdo “tumbado” hacia la izquierda, como en la V de VRSO, y de la A, sin trazo horizontal, como muchas As de grafitos hallados por Eliseo Gil (Fig. 5).

Berria

Eliseo Gil agurgarria, Galileo Galilei nauzu: «Nihil novum sub sole», adiskidea. Hemen Kosmosetik dena ikusten da, eta hotzikara izoztu batek zeharkatzen nau nola zarabiltzaten ikusten dudanean.

Ni ere oso estimatua nintzen, Eliseo. Matematikari, astronomo eta filosofo handitzat nindukaten, baina mundua eguzkiaren inguruan dabilela esatera ausartu nintzelarik, akabo. Biblia Santuaren aurka nengoen. Dogma Santuaren zaintzaileek, teologo eta astronomo txit jakintsuak eurak, lepora salto egin zidaten, eta Ofizio Santuaren atzaparretan jarri ninduten. Nire ideiei uko egin behar nien derrigor. Aldameneko gelan «tormentua ematen» ziharduten norbaiti. Kurrixkek estaltzen zuten tarteka inkisidoreen erretolika. Neu izango nintzen hurrengoa.

Eta nola ahaztu Giordano Bruno gizajoari urte batzuk lehenago gertatutakoa. Erromako Campo dei Fiori-ra joaten bazara, Eliseo, han ikusiko duzu haren estatua plazaren erdian. «Hemen erre zuten, mundua unibertsoaren erdia ez dela esateagatik». Neure haragiaren erre-usaina hartzen hasi nintzen, eta amore eman nuen. Zaharra nintzen ordurako eta nekatuta nengoen. Hala ere, ez zidaten barkatu, etxean preso eduki ninduten hil arte.

…

Eliseo Gil, zurekin gaude!!! Sei urteko bidegabekeria

Osteguneroko enkarteladak. Lehenengoa:

Noiz: Urtarrilak 22, osteguna

Ordua: 20:00etan

Non: Arabako Foru Aldundiaren aurrean

Hemendik aurrera, ostegunero, Aldundiaren aurrean enkartela egiteko deia egin dute Martin Ttipia elkarteak, SOS Iruña-Veleiak eta Euskeraren Jatorriak.

- Galileo Galilei: lurra biribila dela esateagatik kondenatuta

- Ignacio F. Semmelweis: medikuek pazienteekin egon baino lehen eskuak garbitu behar dituztela esateagatik kondenatuta

- Marcelino Sanz de Sautuola: Altamirako margoak aurkitzeagatik eta oso zaharrak zirela esateagatik erridikulizatuta eta zokoratuta

- Eliseo Gil Zubilaga: kristautasunaren irudi goiztiarrak eta euskeraren idazkunak topatzeagatik mediatikoki kondenatuta, lanetik kanporatuta eta 6 urte epaiketaren zain  (guzti hori zientifikoki argitzeko dauden datazioak egin nahi izan gabe)