Aukeratutako etiketa ◊ euskalduntze berantiarra ◊

• Asteazkena, Ekaina 19th, 2024

Aldarea I. mendekoa litzateke, hau da, euskera ez zen Akitaniatik Nafarroara etorri III. mendetik aurrera ETBk, Alberto Santanak, Martin Almagroren Academia de la Historiak, National Geograficek, Real Sociedad Amigos del Paisek eta zenbaitek dioten moduan.

Arantzadi eta herriko jendeaz osatutako auzolan taldeak topatu du Larunbe herrian, Irurtzun ondoan.

Larrahe” izeneko euskal jainkosari zuzenduta omen  dago (larreekin zerikusia izan lezakeena).

Gorrochategik dio ”baskoieraz” idatzita dagoela eta hizkuntza horrek zerikusia duela akitanierarekin eta euskerarekin. Eta hedabideek (Berriak, Argiak… hori kopiatzen dute hitzez hitz ezer galdetu gabe).

Hau da, Joaquinek hizkuntza berri bat asmatu du, “baskoiera”, eta denok ontzat ematen?

Burutik gaude? Irulegin berdin egin dute, “baskoieraz” dagoela. Edozein gauza esate dute, euskera ez dela esatearren.

“Larrahe” euskal hitza da, euskera da. Ez da “baskoniera”. Ez guri adarrik jo Joaquin!

Berria egunkaria

Elexpuru bloga

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Astelehena, Iraila 26th, 2022

Bisita gidatua Iruña-Veleiara igande honetan eta euskalduntze berantiarrean Alberto Santanak apur bat atzera egin du

Gai honetan interesa duenarentzat igande honetan, urriaren 2an doako bisita gidatua egongo da Iruña-Veleiara. 11:00etan hasten da eta 13:30 inguruan amaitu. Bisitak hilabete guztien lehenengo igandeetan egiten dira, ordu berean. Etortzekoa bazara Telegram edo Whatxap bidezko mezu bat bidali 663 901 248 telefonora.

Gai honekin lotuta albiste garrantzitsu bat dago. Orain gutxi Alberto Santanak Facebooken azalpen bat eman du. Bere azalpen horretan bi kontu garrantzitsu ikusten dira. Batetik ETBko dokumentalean kontatu zigun bertsioa aldatu digula, eta orain esaten digula Nafarroan ez zutela euskera inoiz galdu. Ondorioz, euskera hizkuntza inbaditzailea izango litzateke soilik Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, mendebaldean “zelta edo hizkuntza indoeuroparretako bat hitz egiten zelako” lehen.

“Hizkuntza indoeuroparretako bat” hitz egin omen zela baieztatzeko ez du inolako frogarik eman. ETBko dokumentalean zelta egiten zela baieztatu zuen eta, beraz, zergatik gehitu du orain beste hizkuntza bat? Bere garaian erantzun genionez, https://martinttipia.com/2016/10/09/euskalduntze-berantiarra-dokumentala-salatzen-denuncia-sobre-el-documental-la-vasconizacion-tardia/ mota guztietako argudioak daude zeltaz egiten zela zalantzan jartzeko eta oraindik idazki hura erantzunik jaso gabe dago.

Bestetik, berak dokumentalean aipatu zituen Anboto, Gorbeia, Deba, Nerbioi izen zeltak zirela. Guk ere horri erantzun genion, euskeratik sortutako proposamen etimologiko zentzuzkoagoak daudela esanez, adibidez, “Anboto” izena, zeltazko “anbatus” (esklabua) baino ez al da logikoagoa euskerazko “amildegi handia”?

Baina garrantzitsuena da zergatik Santanak aldatu duen bere bertsioa, ETBko dokumentalean argi esan zuelako Hegoalde osoan zeltaz egiten zela eta euskera Pirinioetatik etorritako giza talde batek zabaldu zuela Nafarroan 3-4. mendeetan eta gero Araban, Gipuzkoan eta Bizkaian 5-6. mendeetan. Zergatik dio orain Nafarroan euskera betidanik hitz egin dela. Zertara dator aldaketa hau?

Batetik bere helburu nagusia euskera ez dela hemengo betiko hizkuntza eta inbaditzailea ere badela euskaldunoi sinetsaraztea izan daiteke, hau da, gaztelera eta frantsesa bezalakoa. Eta bertsio berri honekin helburu nagusi hori ez da mantenduko litzateke.

Bigarrenik, sinesgarriago egin nahi du euren asmakizuna. Badakite politikoki eta soziolinguistikoki ezinezkoa zela lurralde bat euskalduntzea erromatarrak nagusi izan ziren bitartean (V. mende arte). Orduan bada Nafarroan (euskaldunen gutxiengoa dago han gaur egun) hor mantendu zutela diosku orain, baina euskarak beste lurraldeak inbaditu egin zituela gero esaten jarraitzen du.

Baina gezurrak adar motzak ditu eta froga asko ditugu euskalduntze bertsio light horrek ez duela zentzurik esateko: toponimia, hidronimia, Araban, Sorian, Burgosen, Errioxan… dauden erromatar garaiko hilarriak euskal hitzekin… eta Iruña-Veleiako 60 bat euskerazko hitz desberdinak, noski.

Eta seguruenik atzera egin du bere teoria salatzen ari garelako, gero eta jende eta erakunde gehiago zalantzan jartzen ari direlako eta, ondorioz, mugimendu bat egin behar izan du sinesgarritasun gehiago izan dezan. Beraz, jarraitu behar dugu gogor, eraso kultural hau testuliburuetara eta gizartera pasatu baino lehen.

Eta noski, zapaltzaileei alfonbra gorria jartzen jarraitzen die eta diosku “erromatarrek hizkuntzei eta erlijioei ez ziela jazarpenik egin”. Beraz, badakizue, Akitania eta Ebro arro osoan euskera galdu bazen erromatar garaiko horko euskaldunak axolagabeak izan zirelako da eta milaka eta milaka kristau gurutzilkatzearena asmakizun hutsa omen da.

Alberto, ez adarrik jo mesedez!

Iruña-Veleia Martxan

Facebooken Alberto Santanaren azalpena (lodiz jarritakoak gureak dira) /story.php?story_fbid=pfbid0wZvidupTjwcVgA3LchjApzA99Xt7yg3wvBPMdam7Wt43efzn9rBdGnzWtPHfZ3cZl&id=100007122210895:

Leopoldo Bárcena Rojí no le des demasiada importancia, es solo un titular periodístico que busca llamar la atención del público de manera un poco sensacionalista, aunque en el contenido de la entrevista el euskera antiguo sea solo un tema muy secundario. Sin embargo es cierto: el imperio romano no “reprimió” ni persiguió, ni prohibió nunca las lenguas y religiones indígenas de los territorios conquistados.

En el caso vasco no hay casi ninguna evidencia de época romana de que los pueblos várdulo, cariete, beron o autrigon hablasen una variante antigua del euskera, y sí hay numerosos indicios de que hablaban alguna lengua céltica o indoeuropea, que desapareció sustituida por el latín. Así que si en la Alta Edad Media, al menos en el siglo X, en estas mismas regiones que habían estado ocupadas por estos pueblos con identidad étinca extinguida bajo el Imperio Romano, es decir los actuales Gipuzkoa, Araba y Bizkaia, se hablaba un rico y abundante euskera, es lícito suponer que habían sido “euskaldunizados” tardíamente, o sea, después de la caída de Roma. Por el contrario, hubo áreas de Aquitania y la actual Navarra, que habían sido profunda y completamente romanizadas durante siglos, en las que sus élites locales siguieron siendo euskaldunas de lengua, sin ser molestadas nunca por la administración pública romana, y algunos expertos sospechan que pudo ser desde estas regiones de las que surgió el impulso y la oportunidad tardía de euskaldunización de los territorios occidentales de la actual Euskal Herria, después de la caída del Imperio.

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Asteartea, Urria 19th, 2021

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Larunbata, Martxoa 28th, 2020

1.1. Martin Almagro Gorbea zenturoia

- Academia de la Historiako arduradunetako bat
- Euskalduntze berantiarraren ideologoa
- Iruña-Veleia erasotzen hasi zuen lehenengoetako bat
- Faltsukeriaren aldeko bandora pasatu diren irakasleei karguak eman dizkie

Martin Almagro Gorbea hasieratik, orain dela 12 urte, hemen egon barik eta grafitoak ezagutu barik, faltsuak zirela baieztatu zuen El Correoko artikulu batean, denon harridurarako gai hokin lotzen ez genuelako.

El Correoren kaña emateko 3. artikulu luzea zen, Lakarra eta Gorrochaguik aurretik agertu ziren bezala. Helburua iritzi publikoa faltsukeriaren alde pasatzea zen, hiru aste geroago, 2008ko azaroaren 19an Aldundiak publikoki faltsuak zirela aldarrika zezan, Lurmen kanpora zezan eta jazarpen judiziala has zezan.

Almagrok Ministerio de Culturan indar handia du. Euskalduntze berantiarraren sustatzaile nagusia da eta Iruña-Veleiak sasiteoria hori hankaz gora jarri duenez, gogor ekin dio bere kontra.

Bere aitak asmatu omen zuen “zeltiberismoa” hedatzen jarraitzen du, “arraza espainiarraren” osatzeko ezinbestekoa dena. Bera aitak Francoren  ideologoetako  bat izan zen. Sociedad Bilbainan egindako hitzaldi batean, March Bankuak finantzatutakoa, hain zuzen ere Francoren Altzamendua finantzatu zuen banku berak, 125 lagun batu zituen.

Bideoa: Martin Almagro Sociedad Bilbainan euskalduntze berantiarra bultzatzen

Almagro aitaren lanaz: Euskaliberismoaren bazterketa eta zeltiberismoaren sorrera eta hedapena

Gezur hau bultzateko, zeltak izan ginela eta ez baskoiak, hemengo Joseba Abaitua, Alberto Santana eta Mikel Unzuetaren laguntza du eta ETBko finantzazioa, “Baskoniako beste historia bat” dokumentalak egiteko. Horietan euskaldunok betidanik izan dugun historiaren eta euskeraren pertzepzioak aldatu nahi dituzte.

Hainbat komunikabideetan gauza hauek esaten hasi dira: “Eta Iruña-Veleiarekin euskeraren agerpena III. mendera aurreratu nahi dute” (Araban euskera betidanik hitz egin izan ez balitz bezala).

Testu liburuetan ere gure historiari egindako eraso hau zabaltzen hasi dira, liburuak onartzen dituen Eusko Jaurlaritzaren onespenarekin. Adibidez, historiari buruzko Anaya liburu honetan.

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Igandea, Abendua 15th, 2019

Webgunen honen goiko erlaitzan “EITB-Baskonia” izeneko informazio atala dugu. Eguneratu dugu:

EITB eta Alberto Santana gezurretan ari dira (Euskalduntze berantiarra dokumentala) euskaldunok jatorriz zeltak izan ginela diotenean. Historiak, genetikak, soziopolitikak eta batez ere etimologiak argi eta garbi frogatzen dute erratuta daudela:

- Historia: 40 izen baino gehiago daude euskaraz eta latinez (ez zeltaz) erromatarren garaiko hilarrietan, Araban, Nabarran, Errioxan, Sorian, Burgosen… EITBk eta Santanak hemen zelta hitz egiten zela esaten dutenean.
- Genetika: ez zen biztanleria-aldaketa handirik gertatu III., IV., V. mendeetan, hain aldaketa erradikala justifikatzeko.
- Soziopolitikoa: garai hartan latina ofiziala bazen, nekez ordezka zezakeen botere militarrik ez zuen hizkuntza ez-ofizial batek beste hizkuntza bat. Izan ere, euskarak atzera egin zuen lurralde askotan garai hartan: Akitanian, Errioxan, Burgosen, Aragoin…
- Etimologiak: Gorbea (go-orbea…), Anboto (anbaildu-oto: amildegi handia…), Deba (de-eba hau da, arrokaren ebaki batetik sortzen den iturria, izan ere, jaiotzan dagoen “Fuente De” horixe esan nahi du: Iturria), Nerbioi (Urbion izenaren bilakaera? Uretan jaio eta Urbin amaitzen delako, biak Ur erroa dutenak. Edo ler-bi-oi (jaiotzan bi iturri ikusgarri dituelako eta toponimian L>N sarritan ikusten delako edo latinezko Nerva, baina nondik atera dute zelta dela??)

Euskalduntze berantiarraren erlaitza

Ondoren salatzen duen bideoa, EITBko Administrazio Kontseiluari bidalitako gutuna, prentsan argitaratu zen eta 31 pertsonek sinatu zuten gutun irekia, Aitzol Altunak egindako liburua, gai hau salatzen agertu diren artikulu piloa, eta abar ikusi daitezke.

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Asteartea, Uztaila 23rd, 2019

Iruña-Veleiako grafitoak faltsuak direla zabaltzeko prozesua filtrazio askorekin hasi zen eta Eliseo kanporatu zuten hilabetean, 2008ko azaroan, El Correok artikulu hau argitaratu zuen. Bertan Academia de la Historiako Martin Almagrok grafitoak faltsuak zirela esaten hasi zen:

El correo: 2008ko azaroak 8 Los hallazgos de Iruña-Veleia son una broma o una estafa
El profesor tacha de «falsificación burda» los grafitos con el dibujo de un Calvario y palabras en euskera fechados en el siglo III
Maria Jose Carrero Sábado, 1 noviembre 2008, 10:36

Catedrático de Prehistoria de la universidad Complutense, Martín Almagro Gorbea es miembro de la Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País desde hace años, pero fue en junio cuando leyó su discurso de ingreso en esta sociedad. Lo hizo con una lección sobre ‘Los orígenes de los vascos’ en la que califica de «falsificaciones» los hallazgos del yacimiento alavés de Iruña-Veleia. Editado por la Bascongada, el trabajo acaba de salir de la imprenta.

-¿Por qué introduce los hallazgos de Iruña-Veleia en su discurso ‘Los orígenes de los vascos’?

-Al tratar del origen de los vascos, uno de los problemas que se plantean es dónde se ha hablado euskera y dónde no. Hace dos años aparecieron unos supuestos descubrimientos en Veleia que causaron gran sensación. Se presentaron como una de las colecciones de grafitos más importantes del Imperio Romano. Me llamaron la atención. Unas semanas después, vi unas fotos de calidad publicadas en una revista de difusión cultural. Inmediatamente comprendí que era una chapucería. Se intentaba demostrar que había gente que hablaba vasco donde no se podía y, además, una lengua moderna que era imposible que se hablara en la Antigüedad. Hablé de Veleia en mi discurso para explicar que en la Historia no hay que hacer mistificaciones, es nuestra memoria colectiva y quienes la manipulan hacen un gran daño.

-Es contundente. Dice que los grafitos son una falsificación, con lo que califica de ‘affaire’ los hallazgos.

-Es que todo lo que veo es falso. Además, todas las noticias que tengo ‘off the record‘, es decir, de los comentarios entre los colegas, se sitúan entre la estupefacción y la broma. ¿Cómo algo así se ha tomado en serio y, encima, durante tanto tiempo?

-Entre los dibujos que ha visto, imagino que estará el Calvario del siglo III que, según los arqueólogos de Veleia, es el primero de la Cristiandad hasta ahora conocido.

-Sí, entre otras inscripciones he visto un Calvario que encima de la cruz, en vez de poner INRI (‘Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum’, como mandó escribir Pilatos), pone RIP. Y esto no sé si quiere decir ‘Requiescat In Pace’ o ‘Requievit in Pace’. En cualquier caso, es una fórmula que nunca se puede aplicar a Jesucristo porque sólo se aplica a los hombres que mueren. Poner RIP supone que Jesucristo ha muerto, lo que es una herejía. No he visto nada más divertido en toda la historia del Cristianismo.

-¿Conoce más piezas?

-No mucho más, porque no es un tema que me preocupe. Sí he oído muchos comentarios de colegas sobre puntuaciones ortográficas, lo que indica un conocimiento muy bajo de la Epigrafía. Hay faltas de ortografía, es decir, no saben escribir ciertas palabras como se escribían en la Antigüedad.

-Se ha decidido a hablar antes de que se pronuncie una comisión de científicos creada por la Diputación. ¿Por qué no ha esperado?

-Me parece muy bien que hablen si quieren y si no, que se callen. Que cada uno haga lo que quiera. Pero un camelo que se puso en marcha hace dos años y medio ya es hora de decirle a la gente que es un camelo. Me parece un tiempo excesivo en un asunto que en otro país sería una broma o una estafa porque puede haber las dos cosas, ya que hay asuntos económicos por medio.

-Explíquese.

-Una broma sería que yo hiciera una inscripción sin más transcendencia, pero si hay dinero de por medio es una estafa. Si, además, hay el deseo de engañar al mundo científico y, a través de él, a los demás, es más serio. No se pueden esperar más de dos años. En cuanto se ve, hay que decir ‘esto es mentira’.

«De laboratorio»

-En ese comité de expertos, además de filólogos, epigrafistas y arqueólogos, hay un químico y un físico. Imagínese que las pruebas físicas o químicas a que se someten los materiales confirman que son piezas de los siglos III o IV.

-Un físico podrá decir que antigua es la cerámica, no el grafito.

-¿No es posible saber si el grafito es verdadero?

-Falsificar grafitos no es nada imposible. Lo que no puede ser es que un señor excave por la mañana y no vea los grafitos y, al día siguiente, salgan por decenas. Eso puede pasar una vez. Yo he excavado y le digo que en una excavación, era del mundo tartésico, que dio grafitos, dio seis en total. Comprenderá que todos los de la excavación no teníamos más que ojos para esas piezas. No se nos escapaba ni uno. Allí, sólo salían en laboratorio.

-¿Quiere decir que los grafitos de Veleia no salieron del yacimiento?

-En fin. No le cuento más. A ver qué dice la comisión, que va a ser muy divertido.

-¿En los ‘mentideros’ arqueológicos se comenta que las piezas con inscripciones son de laboratorio?

-En los mentideros y no mentideros. Pregunte por ahí por algunos de los que excavaban, a ver qué ha pasado con ellos. Verá qué divertido es. Para evitar todo esto, tenemos que tener unos responsables de cultura que se ocupen de la cultura. No lo digo por este caso concreto, sino en general. Es un tema serio, entre otras cosas porque se gasta dinero público de todos los ciudadanos. La cultura, y más la Historia, es la memoria colectiva. Sin una buena Historia, la sociedad es amnésica.

-El lingüista Joaquín Gorrochategui ha sido el primer experto en cuestionar los hallazgos. ¿Lo sabía?

-No, pero desde luego dice mucho a su favor. Conozco a Gorrochategui, no es que sea amigo, y me parece muy serio. Me alegro mucho de que, sin haberme puesto en contacto con él, digamos lo mismo. No puede ser de otra manera. La falsificación es burda. Hay hasta jeroglíficos egipcios.

-Sí. En un grafito aparece ‘Nefertiti’ cuando, al parecer, la transcripción del nombre de esta reina se adoptó en el siglo XIX.

-Así es. Lo que no me explico es cómo no aparece también una carta de Cleopatra a Marco Antonio. Es muy serio que dinero de investigación se use para esto. Y muy serio que se le dé una relevancia de acuerdo con un deseo de extender una lengua donde no ha existido nunca para justificar determinadas actitudes políticas. No es de recibo en un país democrático. Suena a actitudes de manipulación histórica que han costado mucha sangre en el siglo XX. Y esto, como científicos tenemos que denunciarlo.

Expertos «sin reservas»

-En la presentación de los hallazgos participó algún catedrático de la UPV. ¿Por qué van a estar equivocados?

-Cuando vi la primera noticia, me dije con sorpresa: ‘yo tengo otras teorías, así que las tendré que cambiar’. Algo más tarde ya me empezó a chirriar y en cuanto vi la foto, me di cuenta de que era mentira. Unos lo veremos antes y otros, después. Pero, de verdad, de todos los expertos con los que he hablado, no hay ni uno que tenga la más mínima reserva respecto a que es falso. Otra cosa es que no lo digan.

-Si el ‘affaire’ se confirma, ¿cuál debe ser el siguiente paso?

-Si somos un país serio, europeo, tiene que haber responsabilidades. Lo que pasa es que en la sociedad española es rarísimo que quienes están en cargos políticos asuman responsabilidades, pero yo no soy político, así que no voy a pedir lo que no está en mis manos. Como científico tengo que decir que quienes están en el ‘affaire’ están desacreditados no científicamente, sino éticamente, dentro de la Ciencia, que es mucho peor. Equivocar nos equivocamos todos, pero no se puede utilizar la Ciencia para engañar.

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Larunbata, Martxoa 17th, 2018

Euskeraren Jatorriak bideo labur hau egin du, dokumental tamalgarri hau salatzeko:

“ETBk historia Espainiaren interesen arabera kontatzen digu:
euskera ez dela hemengo jatorrizko hizkuntza,
hizkuntza inbaditzailea dela eta hemen zeltaz hitz egiten zela”

https://youtu.be/T_1bEbMVXnU

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Igandea, Azaroa 06th, 2016

Sustatu: Juan Martin Elexpuru:

Datorren astelehenean, azaroak 7, mahai-inguru eta eztabaida izango da Bilboko Kafe Antzokian, arratsaldeko 7etan, gai honen inguruan. Hizlarien artean egongo gara Joseba Abaitua (dokumentalaren gidoilaria), Aitzol Altuna eta Juan Martin Elexpuru.

Gauza ezaguna denez, ETBren “Baskoniako historia bat” dokumentalak hautsak harrotu ditu eta hainbat erreakzio eragin. Horietako bat, hemen iragartzen dugun hitzaldia, alde biak ordezkatuta izango dituena. “Euskalduntze berantiarraz eztabaidan” izenburupean, mahai-ingurua izango da Bilboko Kafe Antzokian: datorren astelehenean, azaroak 7, arratsaldeko 19.00etan.

Duela urtebete estreinatu zuen EITBk Baskoniako historia bat. Alberto Santana izan da zuzendaria eta Joseba Abaitua atalaren gidoilaria. Dokumentaleko saio batean “Euskalduntze berantiarraren” gaia aipatzen da. Tesia, azken batean, hauxe da: akitaniarrak ziren euskaldun bakarrak erromatarren garaian. Inperioa erori zenean, Bidasoa hegoaldea inbaditu zuten eta 4 lurraldeak euskaldundu zituzten. Euskarak 1500 urte bakarrik ditu lur hauetan. Teoria honek baditu ia ehun urte. Eta moraleja garbia zen: hemendik aurrera ez duzue zilegitasunik izango mendebaldeaz, haren inbaditzaileak baitzarete, eta, nork daki, agian genozidak.

Laburbilduz: Euskal Herrian (hegoaldean, behinik behin) ez zen garai batean euskararik egiten, eta “beranduago” etorri zen gure hizkuntza lur hauetara. Hortik datorkio euskalduntze berantiarra izena.

Tesi horrek hautsak harrotu ditu azken 12 hilabete hauetan. Hasiera-hasieratik jaso zuen hainbat adituren erantzuna. Aitzol Altunak argitaratu zuen idatzi luze, sakon eta ongi dokumentaturikoa teoria honetaz: Una película sobre la falsa teoría de la euskaldunización tardía. Ezinbestekoa gaian kokatzeko. Beñi Agirre euskara irakaslearen artikulu bikaina ere agertu zen Garan, Zientzialari berantiarrak. Orain dela hilabete batzuk Patxi Aranguren nafarrak Inquietos vascones idatzi zuen teoria defendatuz, eta Inquietos vascones, pero no tanto artikuluaz eman nion erantzuna. Sustatun ere idatzi genuen gai honetaz: Baskoniako historia bat ala ipuin txar bat?

Gerora ere, eztabaidak bizi jarraitu du eta duela aste batzuk “Euskalduntze berantiarra dokumentala salatzen” izeneko agiria sinatu eta aurkeztu zuten Euskal Herriko 31 adituk, hainbat arlotakoak. Hipotesia 1925ean  Gómez Moreno arkeologoak sortutakoa da, eta Claudio Sánchez Albornoz historialari eta batez ere politikari espainiarrak zabaldua (1956). Bere garaian gure historialari gehienek ez zioten ia jaramonik egin hipotesi honi, asmo politiko nabarmenekoa zelako batez ere, oinarri historiko ahulekoa izateaz gain. Agiri horren sinatzaileek euren protesta azaldu zioten EITBri, erakunde publikoa den neurrian, gure historialari eta hizkuntzalari ia guztiekin bat ez datozen hipotesiak ezin dituelako finantzatu.

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
Atala: Historia  | Etiketak:  |  Iruzkin bat
• Asteartea, Azaroa 01st, 2016

Aurreko post batean ETBko Euskalduntze Berantiarrari buruzko dokumentala salatzen duen idazkiaren berri eman genuen.

Eztabaida zabaltzeko, hitzaldi bat antolatu da datorren astelehenean Kafe Antzokian:

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Ostirala, Urria 07th, 2016

Gezurrak egiatzat hartzen direnean

Historia, sarri askotan, gezur metaz eraikia egin izan da, beti ere, interesen araberaz erabilia eta gorpuztua. Eta halakoren baten aurrean gaudenaren seinalea da ETBk emititzen duen Baskonia dokumentaleko Euskera berantiarraren historia. Bertan azaltzen den hipotesia, aspaldikoa da, egun, funtsezko loturarik ez duen neurrian, ezabatua izan dena. Eta logikara joanda, ez hanka ez bururik ez duena.

Lehenengo ataletan esandakoa entzun nuenean, Erromatarrak honantz etortzean, orduko lur hauetako biztanleak, gogoz, eta pozez blai hartu zutela haien etorrera, barregarria ez ezik, logika guztiak apurtzen duten teoriak legez hartu nituen. Inperioaren aldeko teoria hutsalak. Honelaxe azaltzen da Baskonia izeneko dokumental horretan, inperioaren eginahalak eta norabideak onargarriak zirela aipatzean. Aditzera ematen denaren arabera, inbasoreak ez zetozen inposatzera, baizik eta bertakoen poza eta gogoak piztera. Herri zibilizatuak zetozela eta, hemengo barbaroak ontzat eman zuten haien etorrera, beraz, inbasioa ere ez zen izan, prest agertu omen zirelako orduko baskoiak beraiekin bat egitera eta beraiekin batera Europako beste herrialde batzu «zibilizatzera».

Zer diot, baskoiak? Baskoiak antza geroagokoak dira, lehen atalean argi agertzen da: VI. mendera arte Gorbeia azpiko Arratia bailaran ez zela euskararik egiten, zelta eta latina egiten omen zen. Lemoan agertzen den harrizko iskribu batek hala dio eta. Orduko garaietan ere, hilarrietan bere izena idatziko zutenak ez ziren izango jende xumea, baizik eta agintea zutenak, edo ahaldunak. Eta hauek nola ez, latinez idatziko zuten. Baina honek ez du erakusten Arratian garai hartan euskararik ez zenik, eta are gutxiago Arratian zelta eta latina hitz egiten zenik. Latinetik gauza asko hartuak izan zirela, jakina, baina latina egin izan bazen oro har, euskara behin betiko itoko zen.

Eta, hemengo toponimiak ez digu ezelako argirik ematen? Lurrari eta naturari loturik dauzkagun milaka hitzek ez digute ezer esaten? Beraz, VI. mendetik honuntzagokoak dira lurrak eta naturak ematen dizkiguten hitzak? Gainera, Gorbeia hitzak ez omen du ezer esan nahi euskaraz. Ez ote da ba, Goi- orubea: Solar en el alto?

Hau historia ahultzea baino okerragoa eta larriagoa da, hau, orain arte izan diren ezagupideak galaraziz, nahasmena sortzea. Eta harridura ezezik historia beraren malformazioa sortzean, beste norabide baten jabe izango dira. Gure historia, eta euskararen beraren jatorria eta norabidea mito hutsekin azaldurik dagoela eta, Iluminati hauek beste jantzi dotorezko hipotesi batekin datozkigu. Goiazan ba gure iragana beste era batera azaltzera; nola? Mitoak deusestuz, teoria zahar-berriak mahai gainera erakarriz eta egia absolutuak azalduz, gure benetako egia hedatzera.

Zelako historia kontatuz, baina? Ikertzaile serioenak eta adituenak esandakoa deskalifikatzen duten teoriak baztertuz? Ez, hau Baskoniaren historia bat edo kontu bat izan ahal da, baina ez da Baskoniaren historia. Erdi arotik honainoko historia, eta aurretxoagokoa ere idatzia dago, eta hor datuak argi daude nahiz eta interpretazioak batekoak zein bestekoak izan, baina gure aintzinatasuna agertzen duen hori azaltzeko, adarretan eta orrietan ibili gabe, beren zuztarretara joan beharra dago. Eta sustraietan murgiltzeko izaera eta sena behar-beharrezkoa da. Baina, ez da erreza izaten hizkuntzaren sena ulertzea, batez ere, azalpenetan espektakulua eta morboa sortu nahi denean.

Izen handiko pentsalari, ikertzaile, soziologo eta filosofo ugari daude, historiaren bilakaera, etengabeko barneko garapenetik egin beharko litzakeeka diotenak. Baina, garai hauetan, informazioa hain zabalik dagoen honetan, denak balio du, Totum rebolutum: kutxa baten sartuko da historia, kultura, hizkuntza eta fantasia, pentsaera desbideratzeko nahasmena areagotuz, eta frogatu gabeko hipotesiak egiak direlakoan jaurtiz. Komunikabideak eta mass-mediak alde jarriko zaizkielarik gainera. Beraz, historia eraldatzea ez da hain zaila. Honen barne-pentsaeran, proiekzio merkantila izan daiteke funtsean. Eta gure jatorria eta iturria desbideratzea ere komeni bada, egin egingo da.

Agian, ulertzekoa da Iruña-Veleiako afera, bertan agertu omen ziren ostrakak zinez eta sakon aztertu ez izana.

Dokumentalaren hasierako ataletan egin izan den azalpena, zentzu paternalistaren mundu-ikuskera bat da, eta berau finkatzeko, erakunde publikoen laguntza ere izan du, asko gainera. Ekoizpen gutxik izaten duten adinakoa. Teknikoki material onena erabili izanak eta kosturik handienez egin izanak, behintzat, seriotasun bera eskatzen du datuen ikerketetan eta beronen sakontasunean. Beraz, zuhurtziaz, baina buruz eta tentuz, gogoetak egin beharrean gaude, zeren, gure aintzinatasunak, geroan, argiak ekar diezazkiguke, baina gezurrak ontzat hartzen baditugu, jai dugu.

Hitzen eta hizkeraren esanahiaren jatorria eztabaidatzeko orduan, Platonek burututako Cratilo izeneko elkarrizketa, oso da esanguratsua. Cratilok historiografiaren gainean gogoetak eta galderak sortzen eta azaltzen zizkigun, interpretatzearen zailtasunak agerraraziz hala ere. Hortxe dago beraz gakoa. Socrates: Zein da guretzat izenek dauzkaten funtzioak? Eta zein da bere emaitza? Cratilo: Ezagutza. Izenak ezagutzen dituenak gauzak ere ezagutzen ditu. Izenen edukiera bereiztea da errealitatea ezagutzeko arrazoia.

Euskaran, egitura matriarkala duen hizkuntzaren esanahiaren aurrean gaude, eta hizkuntzaren ekarpena bai etxera eta kanpora begira ere, uste dugun baino handiago izan liteke, baina gure zentzu patriarkalak ez digu ikusten uzten. Oinarri sendo gabeko teoria faltsuak dogma bihurtuz, «Okerren gezur metaketen» aurrean gaudela zioen gure Kapanagak- «Socrates euskaldun» jakintsuak.

Kondairatik harago eta mitoetatik at begiratu nahi dutela diote dokumentalaren azalpenean. Lurrari errotua dagoen gure hizkuntzak, lur gaineko bizitzari azalpena ematen ziola jakitun ote dira? Gure iraganean, gauzei izena jartzen zitzaien eta hitzak zentzuz zetozen. «Izena duen guztia omen da» dio esaerak, baina hau ere mito hutsa denez, iluminatientzat ez du honek zentzurik izango. Akaso, gure herria, inoiz existitu ez den mitoa ote da ba?

Iritzi gehiago: Patxi Azparren

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)