Naberan
indi-ur(ra): Indiatiko urra
Zubiaga
in-+etxa+ur
Lakarra
Etxamendi
INTZAUR , GILTZAUR dator GILTZA + HUR -tik (cf. Azk.I, 346 BN giltzagur “nuez : noix”) ,
1) Izan ere hur- / or-/ har- /por- = “janari”, cf. hurr-itz, har-itz (-itz =aitz), ezkur (ez- =aitz ,k=h, ur=janari) , eta ORGI (<<OR + KI) “pan :pain” codex Calixtinus) …. parrez ikus sanskriteraz urjia “nourriture : alimento” eman duena modern orgia:orgie. Bestalde, ikus lat. uorare , gr. eboron “irentsi dut, klikatu, jan”, bibroskô “jaten” , eusk.broska “borona , Azk. 181, gazt. hartar..
2) GILTZ “gako, hertsgailu : llave, ” giltzaurrak mamia hertsirik baidauka . GILTZ , ILTZ , ITZE soroetako langak hesten dira zaraitz bihurtuzko esteka batez, hunek daukala begite bat zointan iragaiten den Y erako matzarde bat langaren giltzatzeko . Y hori egiten da (zen) sahetseko edo aldameneko arbasta bat hautsiz = KALITUZ >>KLASKATUZ,,,, gaur KAL-i aditza sugeari buruan joiteko, edo,eguzkiak jendeari buruan eman ukaldiaren izendatzeko derabilagu (BN); bainan badu 2, arpegia (lema II) bekana euskal formetan, eta oso ugaria erderen forma beretan : adi-bidez porroska (L;I) forma betea, eta, broska (L;II) forma hertsia; beraz,badugu GILTZ (L;I) eta badugu KLIS-katzen (begi-kliska). Parrez gr; KLEÏS “giltza” , lat, CLAUUS “iltze” (lema II erderek) ; Ikus eusk, kali (I) eta klas-katzen (II)
Goitia
Eztabaide gordina daukat intxaurraren gain. “indi” (Bizkaian “intx”) hasten diren berba gehienak (indibabak, indipiku, indiollar, indimats…), Ameriketatik etorriak dira, baina intxaurraren jatorria, sortalde ertaina da. Orduan baliteke “indi urra” izatea, sortaldeko frutua izateagaitik, eta izena, Amerika bertopatu baino zarragoa izan leikela.
Bizpairu berba, badaude, “indi” tik hasita ez daukatenak zerikusirik Amerikaz; adib. “indi arrain” (guk, “itxuki” esaten dioguna, “indisagar” edo menbrilloa (hau Kaukasokoa da, ia ia Indietako mugan).
Ameriketako intxaur famatuenak, Kaliforniakoak, han deitzen ziran “nueces de Castilla”, iberiatik eroanak zirelako.
Agud-Tovar
