Antoni Jaquemot Ballarin Kataluniako Onomastika Elkarteko kidea da. Urteak daramatza iberiera ikertzen eta iberiar garaiko bi eleberri ere idatzi ditu.
Antoniren iritziz, iberieraren hitz batzuk euskerarekin lotuta egon litezke eta beste batzuk beste substratuekin lotzen ditu:
PROPOSTA DE DICCIONARI DE SINTAGMES IBÈRICS
Edozein erakunde, enpresa edo elkarteetan, partaide batek buruari gutun bat igortzen badio gai bat dela eta, erantzutea dagokio. Hori da leku normaletan egingo luketena. Hori da, gutxienezko errespetu bat izatea.
Bada Euskaltzaindian ez da horrelakorik gertatu. 45 urtez baino gehiago euskaltzain urgazlea den Eñaut Etxamendik Euskaltzaindiko buruari den Andres Urrutiari proposamen bat igorri eta urte bete pasa da eta oraindik ez du erantzunik jaso.Egokia al da?
Josek liburu bat argitaratu zuen eta hor, amaieran bi hizkuntzen artean dauden antzekotasunak jaso zituen.
Lehendabizi hiztegi labur bat jarri zuen (1. zatia)
| Iberiera-Ibero | Euskera | Gaztelera-Castellano |
| abagi-on | abegi-on | buena acogida al difunto |
| abar | abar | rama |
| (a)bia | abia (tu) | partir, salir |
| agir | agiri | documento, escrito |
| Aius | Aiun | nombre de persona |
| ama | ama | madre |
| anae | ania | hermano |
| apes | apaiz | sacerdote |
| aran | haran | valle |
| argicer | argi-izar | luz de estrellas |
| arki | argi | luz |
| aro | harro | hueco |
| atean | artean | ausente |
| atin | atean | en la puerta (final) |
| -atin | adin | edad |
| aur | haur | niño |
| ba | bai | si |
| bai | ibai | río |
| baiser | baso | bosque |
| bakatan | baketan | paz |
| ban(a) | bana | cada uno |
| bas | basa | barro |
| batei | batei | bautismo |
| batu | batu | reunidos |
| bau | bua, bero | fuego |
| beles | beltz | negro |
| beri | berri | nuevo |
| beti | beti | siempre |
| bil | bildu | reunir |
| bilos | biluzi | desnudo |
| bios | bihotz | corazon |
| biscar | bizcar | lomo (carne) |
| biur | bihur, bildu | atadura |
| borste | bortz | cinco |
| cenn | zen | difunto |
| -co | -ko | (sufijo) |
| dama | damu | arrepentido, apenado |
| dua | dohain | gracia |
| duedoarka | deiadarka | gritar, invocar |
| (e)bagi | ebaki | cortar |
| (e)gile | egile | creador |
| ebanen | ibeni | colocar, erigir |
| egien | egia | verdad |
| ekiar | eraiki | hacer, dar, construir |
| ekiar/ekien | egin | hacer |
| -en | -terminacion posesiva vascuence actu; | |
| enmi | -terminacion posesiva vascuence actu; | |
| ennekes | eneko | nombre propio |
| erri | herri | pueblo |
| es | ez | no |
| eseri | ezarri | colocar |
| eske | eske | pedir, orar |
| gandela | gandelo | candela |
| gis (a) | giza | hombres/mujeres |
| gu | gure | nuestro |
| gune | gune | lugar |
Ostraka euskaldunean Euskaltzaindiak egin duen azken hiztegiari buruzko 3 artikulu interesgarri agertu dira. Horietan esaten duenez, Lakarrak zuzendu duen hiztegi horretan hitz pilo bat falta da:
1. Orain gutxi Euskal Filologiak berak egindako beste lan batean agertutako hitz pilo bat (Gorrochateguik jasotakoak). Liburu horretan, gainera, Lakarrak ere parte hartu du beste atal batean.
2- Iruña-Veleiakoak (zergatik den badakigu)
3- Azken urteotan hilarrietan (Nafarroan, Sorian…) agertutako hilarrietako euskal hitzak (sesenco…)
Nola da posible milaka eta milaka euro kostatu duen hiztegi batean eta arlo honetan erreferentzia izateko asmoz jaio den lan batean horrelako hutsune hain nabarmena egotea?
Euskaltzaindiaren hiztegian 759 urtea baino lehen 20 hitz baino ez daudela jarri du baina Ostraka euskaldunak gutxienez falta diren 200 hitz gehiago daudela dio, eta bere blogean dauden bi zerrendetan ikusi daitezke.
1. EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa Iruña-Veleiako euskararik gabe, ahaztu egin zaie.
EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa argitaratu dute (2019) Iruña-Veleiako (Nafarroa, Soria…) euskararik gabe, ahaztu egin zaie.
I. Eranskina. ZERRENDA KRONOLOGIKOA: HITZEN LEHEN AGERRALDIAK (orria ccix).
Guztira 2.800 bat sarrera. 759. urte aurretik bakarrik 20 hogei sarrera “akitanieraz”.
Kontuan izan behar da, adibidez, “Euskararen historian”, Eusko Jaurlaritzak 2018an argitaratu zuen liburuan, Gorrotxategik idatzi zuen zatian, “Euskara antzinatean” (231. orria), “3.1.2. Izenak eta izen oinak” (akitanieraz, 253. orria), 51 berrogeita hamaika sarrera azaltzen direla; “Izen eratorpena”, beste 18 hamazortzi sarrera gehiago, Hispanian beste sarrera batzuk (illuna, ttikia, Ibarra… ). Alegia sarrera pila falta dela. Zertan ari dira??
Eusko Jaurlaritza (2018), Euskaltzaindia (2019), Lakarra, Gorrotxategi, Segurola, Manterola… 759 urte aurreko euskara “zaharrarekin”, zertan ari zarete??
Zergatik nahasketa hau (diru publikoarekin)??
Zenbat sarrera daude euskaraz (“akitanieraz”, “Hispanian”, Nafarroan, Sorian, “Euskadin”…) 759 urte aurretik?
Non daude argitaratuak?
Eusko Jaurlaritza? Euskaltzaindia? Zenbat dira?
Gainera, 759 urte aurreko Iruña-Veleiako euskara guztia falta da (Nafarroakoa, Soriakoa…) , ahaztu egin zaie edo zentsuratu dute. Laguntza txiki bat, 759 urte aurretik Iruña-Veleiako euskarazko 130 bat sarrera, hurrengo ediziorako, ikasleentzat, euskara zaharrarekin interesa dugunontzat, informazio eguneratua izan dezagun (Ostraka euskaldunean Iruña-Veleiako eta falta diren beste hitzekin zerrenda agertzen da.
,
Zenbat sarrera daude euskaraz (“akitanieraz”, “Hispanian”, Nafarroan, Sorian, “Euskadin”…) 759 urte aurretik? Non daude argitaratuak?
Eusko Jaurlaritza? Euskaltzaindia? Zenbat dira? Non daude argitaratuak?
3. Euskara antzinatean 200, 759 urte aurretik (akitaniera, baskoia…) 200 sarrera ordenatuak
Euskaltzaindiak aurten 2019an argitaratu du EHHE-200 Euskal hiztegi historiko-etimologikoa, non zerrenda kronologikoan, hitzen lehen agerraldian, 2.800 bat sarrera azaltzen diren, hauetatik, 759 urte aurretik 20 hogei bat sarrera bakarrik…
Hutsune hau betetzen laguntzeko asmoarekin, Euskara antzinatean 200, 759 urte aurreko (akitaniera, baskoia…) 200 bat hitzen zerrenda alfabetikoki ordenatua. Batzuk errepikatuak daude iturri desberdinak dituztelako.
Iturriak:
Akitaniera: EHHE-200 Euskal hiztegi historiko etimologikoa. Euskaltzaindia, 2019 (20 sarrera).
Akitaniera-Baskoia: Euskararen historia. Euskara antzinatean. Joakin Gorrotxategi. Eusko Jaurlaritza 2018.
Iruña Veleiako euskarazko grafitoak Idoia Filloy eta Eliseo Gil arkeologoek argitaratua: http://veleia.com/noticia_detallada.php?niv=6¬icia=48
Les Inscriptions d’Iruña-Veleia. Hector Iglesias.
Iruña-Veleia: Iruña-Veleiako euskarazko grafitoak. 2.4.- Testuetako lexikoa. Juan Martin Elexpuru. Arabera. 2009.
Eñauten Euroskara webgunean, Lexique atalean (goian ezkerrean) bere hiztegi etimologikoaren lana ikusi daiteke.
Horrez gain, beste atal batzuk ikusi daitezke, bibliografian esaterako, ikerle askoren berri jaso du.
L’objet de ce site …
… est d’apporter sur la langue basque un nouvel éclairage, très éloigné des discours habituels selon
lesquels l’Euskara serait une langue totalement à part, un point isolé dissonant dans le concert des langues européennes. L’essentiel de son contenu est issu d’une thèse de Doctorat d’état soutenue par Arnaud ETCHAMENDY dont nous reproduisons ci-dessous le diplôme délivré en 2007.
L’auteur de cette étude suggère que l’Euskara n’est pas une météorite tombée accidentellement (au Pays basque) et que, loin d’être une langue orpheline, elle fait partie intégrante de la vaste famille des langues dites… indo-européennes.
| Dans son excès de modestie habituel, Arnaud ETCHAMENDY estime ne pas être à proprement parler un expert patenté de la linguistique. Mais de bonnes bases du grec et du latin lui ont permis d’accéder aux meilleures études étymologiques et, depuis sa plus tendre enfance, il fut « dotés de la langue basque » (étymologie de « euskaldun ») … pour ne pas dire qu’il la possède parfaitement.
|
 |
