Artikulu honetan Jorge Ribero Menesesek gorazarre polita egiten dio Imanoli,
bizitzaren zati handi bat euskeraren ikerkuntzari eskaini ziona eta liburu bikaina egin zuena:
“Vinculo del euskera con las lenguas del mundo”
Iruntzunen egin den Biltzarrean hitz egin duen hizlarietako bat Luis Agirre da. Luis Imanol Agirreren semea da eta bere aitak egindako hiru lanen berri emango digu: munduko idazkerak, euskeraren munduko beste hizkuntzetan dituen loturak eta hiztegi etimologikoaren hasiera.
Ket hizkuntzaren eta euskeraren arteko lotura
Ponentzian ikurri daitekeenez, Imanolek Siberian hizkuntza isolatutzat duten bat sakon aztertu zuen: ket hizkuntza. Eta erabat harrituta geratu zen, euskerarekin antza handia zuen. Ondoren gehiago ikertu zuen eta ondorio berdinetara heldu zen: euskera paleolito garaiko hizkuntza baten ondorengoa omen da, protohizkuntza bat:
De este análisis resultó que numerosos elementos ocultos en la compleja estructura de estas dos lenguas son formal y semánticamente los mismos, y otro tanto ocurrió con el léxico kético. Medio millar aproximadamente de palabras y elementos del ket estaban emparentados con los correspondientes vascos.
Es de advertir que el número de vocablos kéticos analizados es muy reducido por falta de un diccionario de esta lengua, y que de haber dispuesto el autor de material léxico más abundante, el número de voces emparentadas habrÃa aumentado proporcionalmente. El resto de las lenguas paleoasiáticas del Yenisei, que antes se hablaron en extensas zonas de Siberia, quedaba automáticamente incorporado a esta familia euskéricoyeniseiana.
Era, pues, de suponer que las caracterÃsticas comunes al euskera y al ket hubieran dejado vestigios en el inmenso territorio que las separa, y asà las siguientes etapas de nuestras investigaciones fueron el estudio comparado de la estructura morfológica y del léxico del euskera con las demás lenguas paleoasiáticas, con las altaicas, con las sinÃticas o sino-tibetanas, las dravidias, las urolianas, las caucásicas, las camito-semÃticas, las indoeuropeas y otras genéticamente aisladas”.
Laburpena: Imanol Agirreren bizitzaz eta Euskeraren loturak beste hizkuntzekin liburuaz
1913an Bilbon jaio zen Imanol Agirrek hizkuntza asko zekizkien: errusiera, alemaniera, frantsesa, txinera edo arabiera eta bizitza osoa eman zuen hizkuntzalaritza sakon eta sistematikoki aztertzen. Euskera, bere ama hizkuntza izan behar zena ikasi zuen azken hizkuntza izan zen eta bere bizitzaren azken bi hamarkadetan ahalegin guztiak eskaini zizkion.
1961ean La escritura en el mundo liburua argitaratu zuen, seguruenik garai horretan munduan idazkerak nola sortu, bilakatu eta zabaldu ziren aztertzen zuen lan sakonena (500 idazkera mota jaso zituen) eta 1981ean gazteleraz zegoen baina izenburu elebiduna zuen lana: Euskeraren lokarriak ludi guztiko izkuntzakaz. Liburu horretan euskerak bizirik edo desagertuta dauden ehunka hizkuntzekin dituen lotura morfologiko eta fonetikoak azaleratu zituen. Bere ustean euskera aurrehizkuntza bat zen, eta bere jatorria paleolito garaikoa izan zitekeen.
1983an bihotzeko bategatik hil zen eta zoritxarrez, egiten ari zen euskeraren eta mundu osoko hizkuntzen hiztegi etimologikoa ezin izan zuen amaitu nahiz eta 3 bolumen jadanik prest zituen.
Ponentzia
Liburua
Luis Agirrek, Imanolen semeak, bere aitak egindako liburua Irurtzunerako berragitaratu zuen eta gaur egun online eta paperean eroskeko aukera dago Visionnet.net-en bidez
Imanol Agirreren lanari buruzko aipamena amaitzeko, azken zati honetan (184. orrialdean hasita) atzizkiez idatzi du Imanolek. Adibidez, -tu / -du eta tü
En las lenguas altaicas, el mongol tiene los sufijos verbales de derivación -t, -da/-dä, el primero seguido a veces de -a, -ä (agur: corto, agurat: acortar; baq: lazo, baqta: enlazar).
164. orrialdearen erditik aurrera eta batez ere hemen atalean izenlagunei buruz idatzi du: ni, zu/hi…
175. orrialdetik aurrera erakusleekin
El pronombre demostrativo vasco “a” se refiere a la persona o cosa más alejada de quien habla.
Este pronombre se onserva en las lenguas dravidias, kanada moderno, malayal, naiki, malto, kurux, kuvi, parx, konda, ubix (tet: hombre, atet: el hombre)
155. orrialdearen amaieratik aurrera euskerazko pluralizaileari buruz idatzi du:
El elemento pluralizador euskerico es -eta-, -de-, eta, ta, da.
En las lenguas paleosiberianas del Yenisei, kt -d, di-, du- son prefijos de la primera y tercera persona del plural en el verbo como sujeto: di-y-it-n (nosotros estornudamos) (tema -it “estornudar”.
En el grupo chukotio-kamchadal la conjunción es to. En kerek -(e)t es sufijo de dual
