Koenraad Van den Driessche: Zazpi urteko ikerketak Iruña-Veleiako misterioaz
Zazpi urtean lau eremu ezberdinetan egindako ikerketen emaitzak erakusten ditugu. Hauek dira eremuak: Batzorde Zientifiko Laguntzailearekin loturiko alderdi zientifiko-administratiboak, ebidentzia fisikoak, grafologia, eta jantzitako gurutzeen aurkikuntzen kronologia.
Batzorde Zientifiko Laguntzailearekin zerikusia duten agiriak aztertu ondoren, zera ondoriozta dezakegu ziurtasun osoz: batzorde horrek ez duela era independentean jokatu, eta ez dela inoiz ondorio formal batera iritsi. Administrazioak eten zuen Batzordearen ibilbidea; gainera administrazioak berak atera zituen ondorioak batzorde horren azken bilera baino lau egun lehenago, artean txosten bakarra zegoenean eginda. Honek guztiak garbi adierazten du iruzur hutsa izan dela prozesua, eta ez duela inolako autoritaterik zientziaren ikuspegitik.
500 grafito baino gehiagoren bereizmen handiko irudiak aztertu ditugu zehatz-meatz, eta horietako askotan aurkitu ditugu inoiz ondo ikertu gabeko ebidentzia fisikoak, ebidentzia horiek informazioa eman arren grafitoak noizkoak diren antz emateko, antzinakoak ala berriak diren bertan ibilitako eskuak. Ikerketa hauen historia ezagutu eta ebidentziak dokumentatu ondoren, eman daitekeen aholku logiko bakarra hauxe da: neutraltasuna bermatua eta mundu mailako onespena duen erakunde batek aztertu beharko dituela ebidentzia hauek.
Txosten grafologikoei dagokienez, numeroen bidez aztertu ditugu inskripzioen neurriak. Estratigrafia mailako diferentziei egotzi dakizkieke ondorioak. “Beste bat” delakoak burutu du ikerketa, gehienbat, irudiak geureak diren arren.
Jantzitako gurutzeen kronologia eta ebidentziak aztertu ditugu literaturan. Harrigarria bada ere, aurki daitezke horrelakoak Batzordeko adituek diotena baino mende bat edo bi lehenago. Interpretazio kristaua egiten diegu erramuaren motiboa duten Hispaniako eta inperio erromatarreko beste leku batzuetan agerturiko irudiei.
Miguel Thomson Okatsu: Kristo, aihena eta izar urdina: Iruña Veleiako bi euskal grafitoren interpretazio berriak
Komunikazio honetan, Iruña-Veleia aztarnategiko euskerazko bi grafito aztertzen dira, 13364 eta 15147 piezak. Lehenak Aitagurea-tik hartutakoak diruditen bi esaldi dakartza, “geure ata zutan”, eta “egin badi zur[ ]”, eta bi esaldi horien artean beste bat ageri da, zeinen lehen hitza reinu interpretatu duten zenbait autorek, nekez irakurtzen den arren.
“Aien X Iesus ta” da esaldi horrentzat proposatzen den irakurketa berria, esanahi honekin (hitzen ordena errespetatuz): “aihena (mahatsondoa) Kristo Jesus da”, edo euskera zuzenean: “Jesukristo da aihena (mahatsondoa)”. (“Jesucristo es la vid”, gaztelaniaz). X letra Kristoren sinboloa litzateke (letra hau baita Kristoren lehena –Χριστος- grezieraz, eta San Juanen ebangelioko bi bertsetez ari delakoan gaude, zeinetan Jesukristo aihenarekin identifikatzen baita. Analizatzen den bigarren piezako (15147) testuak “urdin / X / isar” dio; urdin isar-en esanahia gardena da, eta bi hitzen artean kokatuta dago X-a Kristoren sinbolotzat interpretatzen dugu.
Bigarren grafito hau “Egunsentiko Izarraz” ari delakoan gaude, harekin identifikatzen baita Jesukristo Apokalipsiko bertset batean. Kolore urdina Sirio izarraren erreferentzia izan daiteke agian, antzinako Egipton ‘egunsentiko izar’ gisa ezagutua; edota balio sinbolikoa izan dezake, jainkoaren legea betetzearekin edo erregetzarekin zerikusia duten Bibliako pasarteak tarteko direla.
Aztertutako bi grafitoak antzinako euskeraren eta euskaldunen artean kristautasunak izan zuen hedapen goiztiarraren lekuko baliotsuak dira Arabako herrialdean.
Antonio Rodríguez Colmenero: Veleiako aparteko grafitoei buruzko txosten ofizialaren gaineko ikuspuntua
Mikel Larrañaga: Gai paganoak eta kristauak Iruña-Veleian: testuingurua kontuan hartzen duen ikuspegi bat
Iruña-Veleiako Jainkozko paganoak agertzen dizkiguten ostraka gehienen (III. mendearen 2. erdialdea) eta aurretiko testigantzen artean, hau da, batez ere botozko epigrafian jasoriko jainkozko gutxien artean, mende bat edo biren arteko aldea dago. Interpretatio romana-ren arabera hautemanik, ostrakek karistiarren eta inguruko tribuen jainkozkoen, erromanizazio kulturalaren eta erlijiozko sinkretismoen ulermen eta interpretaziorako posibilitate berriak agerterazten dituzte. Zorizkoak liratekeen eta bestelako kanpoko eraginez beste, jainko eta jainkosa batzuen presentziak eta beste batzuen gabeziak, Iruña-Veleiako eta inguruko sinesmen eta kultu paganoen balorazio batera eraman dezakete, ekialdeko kultu misterikoak barne.
Gai kristaua azaltzen duten ostraka polemiko gehienak III. mendea eta IV.ren hasieratan kokatzen zaizkigu, baina zaharrenen kronologia goiztiarrak (II. mende bukaera, III.ren hasiera), kristautzearen hasiera proto-ortodoxiak beste korronteen aurrean bere oinarriak finkatzen ziharduen garaian kokatzen gaitu. Iruña-Veleiako komunitate kristauaren ezaugarriei erreparaturik, jatorrian behintzat, proto-ortodoxiarekiko moderatua zen korronte judeokristau baten parte izatearen posibilitatea planteatuko dugu: nazareno edo nazoreoak.
Ulrike Fritz: Egiptomania Erromatar Inperioan: Iruña-Veleian egiptoar antzeko hieroglifikoekin agertutako ostrakak eta hezurrean latinez idatzitako jainko egiptoarrak
Iruña-Veleiako “Domus Pompeya Valentina (DPV)” izeneko etxaldean K.o. III. mendeko 400 objektu baino gehiago topatu ziren hainbat idazkun eta marrazkirekin. Pieza batzuk egiptoar antzeko ostrakak bezalakoak dira (zeramika zatiak) profil bereko hieroglifikoekin. Beste batzuetan egiptoar jainkoen latinezko idazkunak daude. Garaiko egiptomaniaren zantzua ote? Iruña-Veleiako aurkikuntzei erreparatuz gero ikus daiteke badaudela paralelismo batzuk Italia Zaharrean, hots, geroagoko Erromatar Inperioan egindako aurkikuntza batzuekin.
Augusto enperadoreak Egipto konkistatu zuen eta hauxe izan zen Erromatar Inperioaren “egiptomania”-ren hasiera. Eta K.o. IV. mendera arte modan egon zen egiptoar kutsuko elementuak erabiltzea, nobleen jabego pribatuetan batez ere (adibidez Domus Livia eta Aula Isiaca Erromako Palatinon, edo Domus Loreius Tiburtinus/Pompeji-n). Ohikoa zen Erromatar Inperioan dekoratzeko motibo eta forma zaharrak kopiatzea lilura estetikoak eraginda eta baita egiptoar kutunen babesa erdiesteko asmoz ere. Eta berdin arkitekturan ere, Egipto zaharreko ondarea mantendu nahi zuten erromatarrek.
Hirugarren arrazoia da egiptoar erlejio zaharrak geroz eta liluratuago zeuzkala erromatarrak eta Isis eta Osiris gurtzeak goia jo zuen Iseum eta Serapeum tenpluetan.
Egipto zaharreko kulturaren eragina berebizikoa zen Erromatar inperioan eta haren oihartzuna Iruña-Veleiaraino iritsi zen.
Jon Nikolas Lopez de Ituiño: Iruña-Veleian agertu den Geure Ata -eta ez Ata Gurea- formak grafitoen egiazkotasuna bultzatzen dute.
Hitzak (ATA eta GEURE) eta ordena sintaktikoa ikusita, esan dezakegu Iruña-Veleiako testua ezin hobeto egokitzen zaiola garai horri dagokionari eta oso zaila gertatzen dela euskara ez zekien faltsifikatzaile batek ordena horretan idaztea.
Alde batetik, GEURE erabilpen orokorrekoa da mendebaldeko euskararen eremuan eta ohikoa da XVII. mendeko eta XVIII.aren hastapenetako lapurtar autoreen artean (Mitxelena). Geroagoko mendeetan dokumentatua dago Euskal Herri osoko autoreen baitan GURE aurrezte fonetikoaren metaplasmoa. Erlazio prepositiboaren ordena mantendu egiten da diakronikoki kontzeptu berrien formazioan:
GEUREGANATU, «gurekin bildu», «elkartu»; GEUREGANATZE, «guk hartu…».
Bestalde, ATTA hots sabaikaritua, Azkueren arabera, Nafarroa Garaian (NG), Gipuzkoan (G), Lapurdin (L) eta Erronkarin (ER) esaten zen. Bizkaian (B) ez da horrela ahoskatzen, AITA baizik.
Azkenik, ia garrantzizkoena sintaxian aurki dezakegu. Eta, zalantzarik gabe, esan daiteke gure hizkuntzaren genioari berezkoak zaizkion ezaugarriei egokitzen zaiela testua: GIIVRII ATA / YAVEH… IRUÑA-Veleiako ostraketan ikusten duguna… Jose Antonio Arana Martijaren Gure Aitaren 24 bertsioetatik 21etan, Juan Pz. de Betolazaren 1596ko bertsioaren ordena bera ikus daiteke, non zerabilen “Aita Gurea” latinaren ordena berean (Pater Noster). Iruña-Veleian, ordea, euskararen ordena naturala agertzen da (posesiboa+izena): Geure Aita, Leizarragak (1571), Azkuek (1896) eta Sabino Aranak (1901) bakarrik proposaturiko ordena, arrakasta izan ez zuena. Agian etorri da garaia da berreskuratzeko.
Antonio Arnaiz Villena: Iruña-Veleiako iberiera penintsula eta atlantikoko testuinguruan
Guk Iruña-Veleian grafitoak aurkitu genituen iberiar idazkunekin eta 2012an publikatu. Komunikazio honetan Iruña-Veleiako iberiera testuinguruan jartzen dugu Kanariar Uharteetan ez ezik Iberiar Penintsulan eta Frantziaren hegoaldean aurkitutako iberiera-tartesikoarekin. Halaber datu genetiko eta linguistiko berriek erakusten dute Britainiar Uharteetako populazioa gehiengoz Iberiar Penintsulako jendeaz bete zela -Frantziaren hegoaldekoa eta Euskal Herrikoa, K.a. 10.000. urtea baino lehenago izotzak erretiratu zirenean eta gainera eremu tartesikoan mintzatzen zen antzeko hizkuntza bat eraman zuten.
Gaur galesera zaharra dezifratu edo deskodetzen ari dira idazkun/itzulpen lanetatik abiatuta. Irlanda eta Britainia Handiko biztanleek tartesikoaren antzeko hizkuntza bat mintzatzen zuten eta genetikoki Iberiako biztanleekin ahaidetuta daude. Orobat geratzen da barne Kanarietako Guantxeen parte bat ere. Halaber ari dira aztertzen Atlantiar Europa eta Ameriketako iparralde eta hegoaldeko ahaidetasun genetiko eta linguistiko nabarmena.
Antton Erkizia Almandoz: Kristautasun gnostiko eta ez-kanonikoaren aztarnak ote?
1. gogoeta: Jesus gurutzean iltzatua, besoak zabalik, bi lapurren artean. Erreparatu bere gaineko “ ” marratxoetan. Iruña-Veleiako beste grafitotan batzutan horrelaxe idatziak ageri dira: “YAVEH”, “ATA”, “JUPITER”…marratxoen artean. “Komillak” omen, adituen ustetan, beraz grafitoak faltsuak, diote.
Ez ote dira “santutasun” komatxoak? Gaur egun, aureola edo uztai bat jarriko genioke Santuari buru gainean. Baina, kristautasunaren lehen aldi hartan, nola marraztu “Santutasun” kontzeptua?
Santua izanen zen argiak jotakoa, Iluminatua…. Buda ere Iluminazioa lortu zuen gizakia izan zen. Mitra eta eguzkia, Gnosia…Hemen gurutzean azaltzen den Jesus horrek “Argia” dario? Izpi-izkien artean, Buda edo Mitraren antzera?
2. Gogoeta: Golgotaren azpikaldean: bide bat doa lur azpitik, hots, ez da bidexka bat, bide zabal bat da, bide horretatik norbait jaisten ari da eta etzanik dagoen batekin elkartzen da. Haedes-erako edo Infernurako Jaitsiera ote, Gurutzean hil ondoren? Ebanjelio kanonikoek oso azaletik aipatzen du pasarte hori, baina luze eta zabal mintzo da pasarte horretaz Nikodemoren Ebanjelio gnostikoa ez-kanonikoa.
Badu Iruña-Veleiako grafito honek kristau mistiko/gnostiko aztarnarik? Zeren gnostikoentzat, oso beharrezkoa zen mistikoki hiltzea eta gure barruraino jaistea, gero argitara ber-piztu ahal izateko.
VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
