Aukeratutako etiketa ◊ mikel ◊

Izenburua

Reconstrucción preindoeuropea

Laburpena

XX. mendean ikerketa euskaliberriarrak gelditu egin dira. Lan honen bidez sortu den hutsune hau nolabait konpontzen hasi nahi da, Euskeraren ikuspuntutik. Bestetik, Menendez Pidalen teoria berreskuratzen lagundu nahi da, alegia, penintsula osoko antzinako hizkuntza euskaliberiera zela nahiz eta hizkuntza gehiago egon. Gainera, toponimien bidez aurreindoeuropear mitologia aurkitzeko aukera izan dezakegula.

Horregatik, antzinako Europako hizkuntzak ezagutu ahal izateko, euskera, iberiera eta aurreindoeuroparreraren ikerketa, ikerketa epigrafikoa baino bide ziurragoa dela dirudi.

Hitzaldia “AMA la diosa madre” liburuaren laburpena da. Toponimia diziplinarteko zientzia da eta horregatik, AMA erroa ikertzeko, euskal etnomitologia ikertzea garrantzitsua da.

Ponentzia

13_Mikel_Urkola

Iruzkina

“ama” erro itzel honi dagokion garrantzia emateko saio oso intesgarria da, etorkizunean, beste ikuspuntu askotatik aztertzen jarraitu behar dena.

Grafito batzuetan agertzen diren amaierako –a letrek euskal atzizki honen eztabaida berriz piztu dute eta artikulu hutsa dela dioen axioma zalantzan jarri dute

Iruña-Veleiako grafitoetan azaldutako -a atzikiak atzizki honi buruzko eztabaida bermahairatu eta artikulua legez egin ohi den itzulpen axiomatikoa zalantzan jarri du.
Lakarraren txostenaren arabera, euskal -a Erdi Aroko *har konstrukto batetik letorke, zeina (hipotesiz) -ha bihurtuko zen gero eta, azkenean, gaurko -a bilakatuko zen. Grafitoetan <naia, lurra, sua, izana> hitzak azaltze hutsak, faltsuak direla esatera daramate. Gorrochateguiren txostena gauza bera esatera dator, erantsiz “artikulu mugalearen sorkundea… gramatikal prozesu baten bidez… aurretik erakusle batetik abiatuz… Schuchardtek proposatu zuenez…prozesua germaniko eta erromantze hizkuntzetan gertatu zen berbera litzateke”. Lakarraren hitzei <mona, araina> gehitzen dizkie, grafito hauek faltsuak direla ondorioztatuz. Autore biek indoeuropar ereduak jarraitzen dituzte -a priori-, gaurko euskeran egiten ditugun erabilerak -enpirikoki-batere kontuan hartu gabe.

Ez Lakarrak ez Gorrochateguik ez dute proposatzen -a atzizkia artikulua besterik izan daitekenik. Adibidez, deklinabideko NOR kasuan azaltzen direnak: <erleak eztia ematen du>. Edota toponimoetan amaiera gisan azaltzen direnak, adibidez, <Hondarribia, Azkoitia, Azpeitia> edota abizenetan <Atxa, Ibarra, Larrea> non, guzti horietan -a ez den artikulua. Ezta sustantiboen amaieran ere, <aurkibidea>, adibidez, edota lokuzioetan: <emakume ederra>.

Ez Lakarrak ez Gorrochateguik ez dute aintzat hartzen garai klasikoetako -a atzizkidun zenbait hitz, adibidez, IBARRA (Plasenzuelan) eta ILLUNA (Trespuentes).

Ez dute kontuan hartzen ere, klasiko garaiko zenbait toponimoen amaierako -a. Ezta Iberieran azalten den -a, are gutxiago Europako Erdikaldean azaltzen direnak; Vennemannen hitzetan: “so many Central European toponymys terminate in -a”.

10_Mikel_Urkola_Elizegi

Mikel Martinez Aretak gai honi buruzko artikulu bat idatzi du www.academia.edu webgunean eta eztabaida sortu da gai horren inguruan.

Lana:

Latin and Romance Influence on the Basque Verbal Morphosyntax
Workshop: Latin Influence on the syntax of the languages of Europe

Gaztelerazko aldean ekarpen batzuk daude. (Slleslagh eta laster Montañes)

Eduard Selleslagh-Suykensentzat harrigarriena da oraingo formak berantiarrak direla (5-6. mendekoak) eta aditzen denboren esanahietan egon diren aldaketa garrantzitsuak.

Maiatzaren 9an, Zestoan, Euskeraren_Jatorriaren_10_Biltzarrean Mikel Urkolak laster Arse aldizkarian argitaratuko duen artikulu bat hartu du oinarri hitzaldia emateko. Bertan toponimian mitologiaren aztarnik ote dagoen aztertu du eta, horretarako hiru erro garrantzitsu landuko ditu: ama, zegi eta obi.

Lehenengo, Toponimia diziplina anitz arteko zientzia dela. Hasierako izenburuan mahairatu dudan galderari, (Euskeraz aurreindoeuropar mitologiaren aztarnarik ba ote dagoen toponimian, alegia)  ezin zaio erantzunik eman euskal eta aurreindoeuropar mitologia horren berri  batere ezagutu gabe. Beste inori irakurtzen irakasteko, aurrena nork berak irakurtzen ikasia izan beharko duen bezala. Hemen, konkretuki, aztergai ditudan AMA bukaeradun hitz hauetan, euren analisirako, ezinbestekotzat jotzen dut euskal mitologiaren aztarnak ezagutzea. Beharrezkoa da AMA bukaeradun toponimo hauek asmatu zituztenen mentalitatea edo burubidea  ezagutzea. Horretarako, milaka urtetako bidai luzea egin beharra baitago, antropologoei laguntza eskatuko diegu, gidari lana egin diezaguten.

Bigarrenik, indoeuropar eta indoeuroparreko mitologiak diferenteak direla azpimarratu beharra dago.  Hori gertaera enpirikoa baita, egia den ala ez,  enpirikoki egiaztatu behar da.  Eta  egiaztatze lan hori antropologoei  dagokie, ez hizkuntzalariei. Lurmenek , arkeologiko enpresak, Iruña-Veleiako indusketa arkeologikoa, metodo arkeologikoak ondo jarraitu zituen ala ez aztertzea, arkeologoei dagokie eta ez hizkuntzalariei bezala.

Mikel Urkola filosofian eta psikologian lizentziaduna da eta honako liburuak argitaratu ditu:

- Toponimiari buruzko artikulua:  ARSE

- Sekularrak apaiztu, 1968.

-  Hacia el triunfo de la nación vasca, Edit. Luis Haranburu, San Sebastián, 1984.

-  Problemas de actitudes psicosociales en Guipuzcoa. – De la sustitución nacional a la normalización nacional. Universidad Complutense, 1985.

-  Nazional subjektibitatea-Subjetividad en lo nacional, UPV-EHU, Cursos de Verano, 1985.

- Legitimación-deslegitimación del poder en Euskadi, Cursos de Verano en San Sebastián, 1987.

-  Dificultades para un análisis objetivo-subjetivo sobre la nación vasca. In A. Pérez Agote, Sociología del nacionalismo, II Congreso Mundial Vasco, UPV., 1989.

-  Soziologia Kritikoatik Hezkuntza orokorrera, 2. edizioa, Lasarte Oria, 2004.

-  Soziologia eta historia batzen, Gaiak, Donostia, 2007.

-  Helduen hezkuntzaren trajedia, Erroteta, Bilbao, 2009.

-   Algunos datos de toponimia preindoeuropea, ARSE, nº 44, ps. 17-66, 2010.

-  Mitología preindoeuropea en toponimia, ARSE, 2014, argitaratzeke