Aukeratutako etiketa ◊ zupiria ◊

• Astelehena, Abuztua 06th, 2018

Euskeraren normalizazioari dagokionez, Bingen Zupiriak “bide zuzenetik goaz” esan du.

Adierazle askok kontrakoa esaten digute, adibidez

- Kale erabilera 10 urtez beherantza Bizkaian eta 5 urtez gainerako lurralde gehienetan.
- Irakaskuntzan gazteen euskera maila beherantza doala ere ikusi da.
- Unibertsitatean euskal adarren ikasle gehienek erderaz haien artean, Euskal filologikoak barne
- Etab.

Pako Aristi ere ez dago ados Bingenen adierazpenekin eta gogor erantzun dio atzoko Berrian:

Berria-Pako Aristi

Bide zuzenetik goaz
Izenburuko hitz horiekin laburtu zuen ETBko aurkezleak euskararen egoera, Bingen Zupiria Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuari egin zion elkarrizketan. Eta lasai geratu zen, ni ez bezala. Aurkezleak konparazio tranpati bat planteatu ondoren etorri zen unea, alegia, frankismo ondorengo urteetan euskararen egoera oroitzen al zuen galdetu zionean. Zupiriak deskribapen xume bat egin zuen, ez zela orduan kalean ia euskararik entzuten, ez zegoela testulibururik, ia musikarik ez, antzerkirik, eta orain berriz, perspektiban ikusita, aurrerapauso izugarria eman dugula, gehiago nahiko genukeen arren.

Iruditu zitzaidan gaiari darion larritasunak eta, larritasun horrek eskatzen duen diagnostiko ahalik eta zehatzenaren beharrak ez zuela onartzen halako arinkeria bat, ez genukeela onartu behar gure hizkuntzari buruzko iritziak, eta are gehiago telebista publikoan eta Autonomia Erkidegoko hizkuntza arduradun politiko gorenaren aldetik, halako auto-konplazentziarekin «despatxatzerik».

Esan baitzen, baita ere, diskurtso mota hau apaintzen duen harribitxia, euskaldunok milioi bat garela. Eta euskararen apustuez galdeturik, Zupiriak euskal hiztunak seinalatu zituen, eta haiek bakarrik, esanez euskararen apustu nagusia dela hiztunok hitz egiteko ahalmena eta aukera daukagun bakoitzean, erabiltzea. Entzun nuen, baita ere, txikiak gareneko marmar azkenaldian nekagarri samarra, eta estatu diren herrialde batzuei aurreratu egin gatzaizkiela hizkuntzaren batasunean, mezu subliminala lerratuz, bide batez: autonomismoaren gorazarrea, hizkuntzak ez duela zertan estaturik behar, ez legedi koertzitiborik, ahazturik arau bihurtzen ez den hizkuntza beti izanen dela salbuespen.

Ez dago hobeto azaltzerik, hitz gutxitan, «ondo goaz» diskurtsoak dauzkan hiru zutabe nagusiak:

Bat, euskara testuingururik gabe agertzen zaigu, historia politikorik gabe, alegia. Etsairik izan ez duen hizkuntza bat. Beraz, ez da gutxietsia, baztertua, umiliatua, iraindua, degradatua, zaborreratua, debekatua, pertsegitua, erdeinatua izan; euren hiztunak ez dira astakilotzat, zakurtzat, barbarotzat, egoskortzat, fanatikotzat, talibantzat hartuak izan, ez dira milaka bider espainolez egitera behartuak izan, azkenean paisaia linguistikoaren gauza naturaltzat hartzeraino bat-bateko elebiduntasun hori, lehengoan miraturik Uruguaiko turista batek esan zidan bezala, nire euskara/espainol jarioa ikusita; berak, espainola eta ingelesa jakinda, ezin omen du hain azkar aldatu batetik bestera. «Praktika kontua da», argitu nion.

Euskarak ez du jasan uholde demografikoen eraso brutalik (gazteek esango luketen moduan), edo «ingeniaritza demografikoa», Guillem Calaforra linguistaren definizioan: alegia, giza taldeen lekualdatze masibo eta batzuetan derrigortuak, herri baten gizarte esparruak ordezkatzeko, eta haiekin batera, hizkuntza erabilera aldatzeko. Nafarroaren 1512ko konkista ondoren, XIX. mendeko Bizkaian, Lapurdin aro ezberdinetan, XX. mendean 60ko hamarkadako Bizkaia eta Gipuzkoan, 2000.etik aurrera Lapurdik izan duen frantses jubilatu eta langabetuen inbasioa… Europako inongo estatuk onartuko ez lukeen bezalako jende uholdeak, herri bezala desagertzeko arrisku seguruaz oharturik, onartu behar izan ditugu guk, ez genuelako muga arrazionalak ezarriko zituen estaturik.

Bi, frankismoak ordezkatu du, orain, mende askotan bi estatu zapaltzaileek planifikatu eta gauzatu duten euskara desagertzeko eginahal basati eta krudela. Gaztela, eta Frantzia ondoren, euskaldunok sortu genuen botere egitura (Nafarroako Erresuma) suntsitzen hasi zirenetik 800 urte igaro dira, baina frankismoa bihurtu da, 40 urteko epe historikoki aski labur bat, konparazio iturri bakarra, erreferentzia isolatua, gure suntsiketa linguistikoa bertan hasi eta bukatu balitz bezala. Franco hil geroztik 40 urte pasa direnez, desaktibatua da 40 urteko diktadura. Zerotik hasteko moduan gaude, berdintasun egoera ideal batean. Orain orduan baino askoz hobeto gaude, aske gara, eta eskura daukagu nahi duguna egitea hizkuntzarekin. Ez dago etsairik; izatekotan geu gara geure buruaren etsaiak, ez dago aitzakiarik.

Hiru, eta hau aurrekoen ondorioa da, guk euskaldunok daukagu euskararen ia ardura bakarra, kasik gure gain botatzen da bere egoeraren okerra, ez dugu aski maite, zabarrak gara, erraz pasatzen gara espainolera, ez dugu libururik erosten eta gainera modu indibidualean planteatzen da guztia, gutako bakoitzaren jarrerak eragin balezake bezala aldaketa loriotsua. Eta non dago testuingurua, diot berriro. Hizkuntzak behar duen bulkada politikoa, babes sozial uniforme bat, erreferenteen aurpegi ematea, ez dakitenekiko presio legala, koertzio kuota jasangarri baina aldi berean eragingarri izango direnak, ea. Euskal hiztunak %12 baldin bagara, nola eragingo diogu, indibidualki arituz, hitz egin nahi/ahal ez dutenen %88ri? Suizidio hutsa da.

(jarraitzen du)

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)
• Ostirala, Urtarrila 20th, 2017

EAEko Kultur arloko sailburu berria da Bingen eta Deian egindako adierazpenetan dena ildo beretik doala ikusten da: ikuspegi linguizida,  dirulaguntzen bidez euskal hedabideen kontrola jarraitzeko gogoa ito arte behar izanez gero, etab. Ikus ditzagun bere adierazpenak:

Deia

Euskaldunen esparrua zabaldu behar dugu erabilera indartzeko

Denbora gutxi igaro da Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburu izendatu zutenetik; halere, Bingen Zupiriak helburu eta ideia finkoekin hasi du legegintzaldia. Edozein egoera berrik sortzen duen urduritasunarekin eta, era berean, asko bizi, ikusi eta ikasi duen batek sentitzen duen lasaitasunarekin hartu du hitza hernaniarrak.

Kargua hartu zenuenean gaztelaniaz eta euskaraz egin zenuen hitzaldia. Zergatik?

-Bi arrazoi izan ziren. Lehena, bi hizkuntzak menderatzen ditudalako. Euskal herritar elebiduna naiz, bi hizkuntzak ezagutu eta erabiltzen ditut eta naturala iruditu zitzaidan horrela egitea. Eta bigarrenik, nik daukadan Hizkuntza Politikaren ikuskeran ez dago helburu baztertzailerik, eta iruditu zitzaidan bi hizkuntzetan egiteak mezu bat adierazten zuela.

Iruzkina: Flandriako Kultura Sailburuak bere adierazpenak flamenkoera hutsean egiten dituenean, zer esan nahi du? frantsesa baztertzen duela edo, soilik, bere lurraldeko hizkuntza hori dela? Zer esan nahi du, Euskal Herriko agintari guztiek gaztelera zein frantsesa beti erabili behar dutela?

Eusko Jaurlaritzak diru-laguntzak murriztu dizkie komunikabideei. Orain zuk lema hartu duzula, nola egingo diozu aurre egoera horri?

-Aztertutako datuak ikusita, aldatu dena kopuruaren banaketa izan da. Hizkuntza Politikako taldeak irizpide batzuk finkatu zituen eta horien arabera hartu ditu erabakiak. Aurreko legegintzaldian, sektoreak egonkortasun bat eskatzen zuen, hau da, diru-laguntzen kontua ez izatea urtearean azken txanpan hartzen zen erabakia -urtetik urtera aldakorra izango zena-, baizik eta iraunkortasun bat finkatzea. Jaurlaritzak erabaki zuen hiru urtetarako laguntzak finkatzea eta, proiektuen arabera, datozen hiru urteetan hedabide bakoitzak izango duen diru-kopurua aurreratzea. Hedabide batzuek gutxi jaso dute eta beste batzuek ez dute ezer ere jaso. Datozen urteetan aukerarik balego, eta administrazioen diru-sarrerak handitzen badira, horretara bideratuko genuke.

Iruzkina: Ibarretxek %1,3 gastatzen zuen euskerarako. Lopezek %1 eta Urkulluk %0,9. Beraz, arazoa ez da etorkizunean ea diru gehiago egongo den baizik eta zergatik euskerari %0,4 kendu zaion aurrekontuetatik. Zergatik Jaurlaritzak eskumenengatik guri ez dagokigun AHTean 1.500 miloitik gora euro gastatu dituen eta zergatik ez duen egunkari nazional bakarrari duintasunez eutsi nahi urtean 200.000 euro gehiago jarrita. Zergatik ito nahi duen Berria. Ez delako EITB modukoa? eskerrak, bestela EITB bezala ibiliko litzateke, maldan behera, euskal senaren aurka daraman ildoagatik (euskalduntze berantiarra, euskal sena duen oro alboratzea, albiste gehiago Espainiakoak hemengoak baino…)

Euskara bultzatzeko, zeintzuk dira helburu nagusiak?

-Hizkuntza Politikak gauza bat lortu du azken urteotan eta da saila kudeatzen dutenek gaitasuna izan dutela foro bat sortzeko: HAKOBA -Hizkuntza Politikaz arduratzen den batzordea-. Era berean, helburu nagusi bat dago: euskal hiztun gehiago egotea. Alegia, gero eta jende gehiagok euskara ulertu eta hitz egiteko gaitasuna izatea, eta horretan ezin dugu hutsik egin. Ez badugu zabaltzen euskaldunen esparrua, ez da erraza izango erabilera zabaltzea. Eta horrek hainbat arazo ditu. Horietako bat da askotan mintzakideak falta direla guk euskara erabili ahal izateko. Hori lantzeko eta indartzeko beste neurri batzuk hartu beharko dira baina, lehenengoa euskal hiztunen komunitatea handitzea da.

Iruzkina: Mintzakideak falta direla? Gero eta euskaldun gehiago omen daude eta, nola esan dezake hori? Erabilera izoztuta dago estatu ikuspegia ez dugulako, Jaurlaritzak ezagutzan (perfilak) baina ez erabileran (gune euskaldunak ziurtatzea) zentratutako politika eraman duelako, sortu dituen erakunde eta organismo guztiak diglosikoak direlako, euskalgintza beti-beti bazterrean utzi duelako… Erabilera guneak = euskera nagusi den eremuak sortzea da: administrazioan, enpresetan… baina horretarako hizkuntz politika osoa aldatu behar da.

Zer gertatzen ari da haur eta gazteen artean? Zergatik ez dute euskaraz egiten?

-Adibidez, nire seme-alabek Bilboko eskola publiko batean ikasi dute eta euskaraz hitz egin dute bertan. Baina eskolatik aterata, ez zuten inor ezagutzen Bilbon euskaraz hitz egingo zienik. Hori errealitate bat da eta horretaz kontziente izan behar dugu. Uste dut hizkuntzaren erabilerak zerikusia duela ohiturekin eta horiek alda-tzeko testuinguru egoki bat behar da. Ziur nago guk aportatu dezakegula kontzientziazio horretan baina ez dugu ahaztu behar erabaki pertsonala dagoela horren atzean.

Iruzkina: Gazteek ez dakitela norekin egin euskeraz? baina Bingen jauna, zer esaten ari zara? bere gelako guztiek omen dakite, bere adineko guztiek… arazoa ez da inondik inora ez dakitela norekin egin dezaketen euskeraz, faborez,  arazoa da gero eta espainolizatuago eta frantsestuago gaudela, gazteak gehiago, estatuen indarra oso handia delako eta gu kontet omen gaudelalako horrekin, Espainian jarraitzearekin.

Bizikidetza planteatzen duzue gaztelania, euskara eta beste hizkuntzen artean.

-Azken finean, helburua da hainbat hizkuntza hitz egin dezakeen gizarte bat sortzea, hau da, bertan bizi garenok gutxienez gure bi hizkuntzatan hitz egiteko gaitasuna izatea. Gainera, elebitasun hori ez da muga bat hizkuntza berriak ikasteko. Ahalegina egin behar dugu ere adierazteko ingelesa ikastea bikaina den bezala, euskara ikastea ere bikaina dela.

Iruzkina. Bizikidetza egon dadin metodo bakarra dago munduan: euskerak, beste hizkuntza hegemoniko bezala, lurralde propio eta bakarra izatea, Flandrian egin zutena frantsesetik askatu ahal izateko. Ez dago beste formula magikorik. Eta hemen Irlandaren porrota kopiatzen ari gara.

Instituzio publikoetan sartzeko langileei eskatutako euskara-maila moldatzeko asmorik baduzue?

-Bi helburu ditugu esparru honetan: alde batetik, euskaraz jarduteko gaitasuna izango duten langile gehiago izatea eta lortu behar dugu euskara erabiliagoa izatea, malgutasun pixka batekin jokatuz beti. Beharrezkoa izango litzateke lanpostu bakoitzaren azterketa zehatzagoa egitea, agian maila apalago bat eskatuta bermatu dezakegulako hizkuntzaren erabilera. Administrazioko lehiatila guztietan euskaraz artatua izateko eskubidea bermatzea pauso handia izango litzateke.

Iruzkina: PSOErekin beti euskera beherapenetan. Aurreko legealdian hitzartutakoa hauxe izan zen: Hizkuntz Eskubideen Dekretua paperontzira botatzea, hau da, isunak kenduta uztea (PP-PSOEk adostutakoari eutsi zion EAJk txinto-txinto). Horrela lege hori gauza sinboliko gisa geratu zen. Orain, hauteskunde kanpainan euskera zenbat maite duten ikusteko PSOEk egindako bideo egileekin egindako hitzarmena hurrunago doa: perfilen mailak jaistea, hau da, orain maila baxua badago oraindik maila baxuagoan utziko dituzte. Total, datozen herritarrei lau hitz eskas erantzuteko ez da euskera asko jakin behar. Helburua argi dago zein den: gaztelera hutsean lan egiten jarraitzea.

Hizkuntza-bizikidetzari bultzada emango diozue ere.

-Hizkuntza Politikak bultzatzeko euskara hitz egiten den beste lurraldeekin harreman estuago bat lortu nahi dugu. Horretaz gain, ahalegina egingo dugu gure herrian finkatu eta garatu den Hizkuntza Politika beste herrialdetara eramateko. Gai honetan adituak direnek esaten dute hemen egin dena erreferentzia dela toki askotan eta egin ditugun hizkuntza politikak harro egoteko modukoak direla. Hitzarmenean aipatzen da ere, gure modura estatu espainiarrean hizkuntzen arteko bizikidetza planteatzen den lurraldetara hurbildu behar dugula.

Iruzkina: bizikidetza, bizikidetza… laster euskeraren hilketaren sinonimotzat bihurtuko duzue. Hemen bizi diren bakarrak gaztelera eta frantsesa dira, euskera hiltzorian jarraitzen duen bitartean.

Bukatzeko, zer egingo du Bingenek euskararen alde?

-Euskara ahal dudan guztietan hitz egin eta ikasten ari den jendearekin jarrera ireki eta malgu bat eduki, konfiantza emanez. Gure lantaldeak ere Jaurlaritzaren barruan arnasgune bat sortu behar du eta konpromezua hartu gure lan prozedurak euskaraz izan daitezen.

Iruzkina: Bingen, zurekin euskerak ezin du ezer espero.

VN:F [1.8.8_1072]
Rating: 0.0/10 (0 votes cast)